200 miljard euro voor herbewapening: durft Merz tegen de wil van de kiezers in te gaan?

Zodra de verkiezingen voorbij zijn, gaat Friedrich Merz op zoek naar geld. Tijdens de verkiezingscampagne wuifde de nieuwe bondskanselier van de CDU/CSU alle financiële kwesties weg. Nu ziet hij duidelijk waar de gaten zitten. Oekraïne , de Bundeswehr, belastingverlagingen – allemaal behoorlijk duur en onmogelijk te financieren volgens de normale regels van de schuldenrem .

Bovendien zal hij, om de schuldenrem te hervormen of om te beslissen over nieuwe speciale fondsen, moeten vertrouwen op de stemmen van links in de nieuwe Bondsdag. De CDU/CSU, SPD en Groenen kunnen niet langer een tweederdemeerderheid vormen voor wijzigingen in de Grondwet. Het resultaat: de Unie wordt al getroffen door het onverenigbaarheidsbesluit met links, de begrotingszaak tegen de stoplichtcoalitie en haar eigen zigzagkoers op de schuldenrem, nog voordat ze überhaupt de kanselarij heeft betreden!

De beginsituatie: Daarom is er geen geld

Laten we beginnen met de beginsituatie. Er zal al in het begrotingsjaar 2025 een tekort van 25 miljard euro zijn, zoals de huidige bondskanselier Scholz al aangaf tijdens het grote tv-debat. Daarbij komen nog de beloofde belastingverlagingen van de Unie, die door diverse economische instituten op ongeveer 100 miljard euro worden geschat. Uiteraard zullen de Unie en de SPD niet alle voorstellen kunnen doorvoeren, en zeker niet meteen in het eerste jaar, maar alles behalve een stevig dubbelcijferig miljardenbedrag aan belastingverlichting als onderdeel van het noodprogramma zou een verrassing zijn.

Maar in de jaren die volgen, wordt het pas echt lastig. Uiterlijk in 2028 zal het speciale fonds van de Bundeswehr ter waarde van 100 miljard euro leeg zijn. Misschien zelfs al in 2027. Om alleen al aan het NAVO-quotum van twee procent te voldoen, zou er minimaal 30 miljard euro van het normale defensiebudget moeten worden geschrapt. Gezien de huidige koers van Donald Trump zijn zelfs hogere bedragen voor defensie realistisch. Donald Trump eiste onlangs vijf procent van de economische opbrengst van NAVO-partners, terwijl Defensieminister Pistorius sprak van drie procent. Elk procentpunt meer betekent grofweg 40 miljard euro extra uit de federale begroting. Ter vergelijking: in 2024 bedragen de totale defensiebegrotingen van Duitsland circa 71,75 miljard euro.

Bovendien moeten vanaf 2028 de coronaleningen van circa 300 miljard euro de komende 31 jaar worden terugbetaald. Daarmee wordt de bewegingsruimte onder de schuldenrem met circa negen miljard euro per jaar verder verkleind.

Gebruik maken van oude meerderheden in de Bondsdag? Zo zou Merz het geldtekort kunnen oplossen

Een hervorming van de schuldenrem is controversieel binnen de Unie. De Berlijnse burgemeester Kai Wegner (CDU) is er voorstander van en ook Merz liet tijdens de verkiezingscampagne een aantal achterdeurtjes open, maar het verkiezingsprogramma bevat een duidelijke toezegging voor de schuldenrem. Binnen de partij zou het daarom gemakkelijker zijn om het speciale fonds voor de Bundeswehr te verhogen. Volgens Bloomberg hebben de eerste gesprekken met de SPD al plaatsgevonden. Er staat blijkbaar nog eens 200 miljard euro op het spel.

Het addertje onder het gras: dit zou alleen mogelijk zijn met een meerderheid in de oude Bondsdag. Links zou geen speciaal fonds voor de Bundeswehr steunen. En: Het gebruiken van oude meerderheden zou juridisch gezien nog steeds mogelijk zijn, maar zou uiteraard een list zijn die de wil van de kiezers negeert.

Om de stemmen van links in de nieuwe Bondsdag veilig te stellen, zou Merz moeten onderhandelen en iets moeten aanbieden. Bijvoorbeeld door het speciale fonds te verhogen en uit te breiden met investeringen in infrastructuur. Of hervorm de schuldenrem, zodat uitgaven aan defensie en investeringen in infrastructuur worden vrijgesteld van de schuldenrem. “Het is uitgesloten dat we de schuldenrem in de nabije toekomst zullen hervormen”, zei Merz dinsdag tijdens een vergadering van de CDU/CSU-fractie in het parlement. Dit is een “vrij omvangrijke, moeilijke klus”.

Oorlog in Oekraïne: Merz zou nog steeds de noodclausule kunnen activeren

Wat u ook doet, hoe meer geld u buiten de schuldenrem uitgeeft, hoe groter de bewegingsruimte is die u heeft onder de schuldenrem. Dit zal ook links en de SPD blij maken, omdat het de druk om de verzorgingsstaat te bezuinigen zal verminderen.

Bovendien zou Merz, met de nieuwe regering en een gewone meerderheid voor de bondskanselier, de noodclausule van de schuldenrem kunnen activeren door te verwijzen naar de oorlog in Oekraïne . Maar dat zou slechts een noodoplossing zijn en geen plan voor de taken vanaf 2028. Of op EU-niveau zouden we een nieuw schuldgefinancierd fonds voor defensie-uitgaven kunnen promoten – vergelijkbaar met de “NextGenEU”. Uiteindelijk zullen alle EU-landen met soortgelijke financieringsproblemen te maken krijgen als het om defensie gaat.

Eén ding is zeker: Merz staat al onder druk voordat hij überhaupt tot bondskanselier is gekozen. De vraag is echter of de SPD, GroenLinks en Die Linke de druk in hun voordeel kunnen gebruiken om via onderhandelingen een echte hervorming van de schuldenregeling uit de financiële problemen te bewerkstelligen. Een historische kans!