Blauw Oosten, Zwart Westen?: Zoveel verandert de verkiezing de kaart van Duitsland

Duitsland heeft gestemd, en de wil van de kiezers kleurt de kaart opnieuw. Hoe zijn de meerderheden bij de federale verkiezingen verschoven in vergelijking met de verkiezingen van 2021? Een blik op de nieuwe kleurenverdeling na de verkiezingen.

De voorlopige officiële uitslag van de federale verkiezingen bevestigt niet alleen de nieuwe meerderheidsverhoudingen in het parlement, maar laat ook een algemene politieke verandering zien. Met hun stembeslissingen hebben ongeveer 49,6 miljoen kiezers de politieke kleur van het land fundamenteel veranderd.

In hoeverre is de wil van de kiezers veranderd in de bijna drieënhalf jaar sinds de laatste federale verkiezingen? Een blik op de politieke kaart met de federale verkiezingsresultaten van 2021 en 2025 in vergelijking:

Een directe vergelijking met de verkiezingsuitslagen van het najaar van 2021, inclusief de Berlijnse herverkiezingen in februari 2024, laat zien hoe groot de regionale trends zijn. Het rood van de SPD, die na de federale verkiezingen van 2021 veel kiesdistricten in het noorden en westen wist te winnen, is in veel regio's verdwenen. In plaats daarvan lijken het zuiden en westen van Duitsland bijna geheel zwart. In de vijf Oost-Duitse deelstaten gingen, op een enkele uitzondering na, vrijwel alle kiesdistricten naar de AfD.

Bijna drieënhalf jaar geleden behaalden de sociaaldemocraten in de herfst van 2017 de relatieve meerderheid in 150 kiesdistricten. Bij de verkiezingen van afgelopen zondag waren er landelijk slechts 17 sociaaldemocratische kiesdistricten.

Stemkaarten 2021 - 2025 interactief

De Unie, die kan rekenen op de regionale kracht van haar zusterpartij CSU in Beieren, de op één na grootste deelstaat, wist bij de federale verkiezingen van 2025 in 217 kiesdistricten de meeste stemmen te behalen. Hiervan gingen er 47 naar de CSU, die de tweede meerderheid behaalde in alle kiesdistricten in Beieren.

Ter vergelijking: de AfD heeft het aantal overwinningen in kiesdistricten sinds 2021 kunnen verhogen van 17 naar 49. Slechts twee van deze kiesdistricten liggen ten westen van de voormalige Duits-Binnengrens. Daar kreeg de AfD de meeste tweede stemmen in kiesdistrict nr. 208 in Rijnland-Palts rond Kaiserslautern en in kiesdistrict nr. 122 Gelsenkirchen in Noordrijn-Westfalen - het kiesdistrict met het hoogste werkloosheidspercentage van het land .

Door de 299 kiesdistricten in te kleuren op basis van de uitslag van de tweede stemming, wordt ook duidelijk waar de overige bolwerken van de andere partijen liggen. Voor de SPD zijn dat, naast het zuiden van Hamburg en delen van het Ruhrgebied, vooral Bremen en Hannover, alsmede kiesdistrict nr. 24 Aurich-Emden in het uiterste noordwesten aan de kust. In Braunschweig kwam de SPD ditmaal net vóór de CDU over de finish.

Ook in de bolwerken vinden verschuivingen plaats

Vergeleken met de verkiezingsuitslag van 2021 hebben de Groenen aanhang verloren, vooral in de grote steden. De kiesdistricten in de binnensteden van München en Berlijn, waar kiezers drieënhalf jaar geleden overwegend Groen stemden, besloten dit keer anders.

In de Beierse hoofdstad behaalde de CSU de meerderheid met twee stemmen, terwijl in Berlijn zelfs het Groene bolwerk Friedrichshain-Kreuzberg naar de Die Linke ging. Landelijk stemden slechts negen kiesdistricten in de meerderheid op Groen. Dat zijn 16 kiesdistricten minder voor de Groenen dan in 2021. De partij heeft niet alleen kiezers verloren in het stadscentrum van Frankfurt, maar ook in regio's met grotere universiteiten zoals Bonn of Heidelberg.

Links zijn de verschuivingen in het spectrum van politieke tinten nog duidelijker zichtbaar. De late opleving van de verkiezingscampagne leidde tot een uitslag die in sommige gevallen ver boven de peilingen van sommige opinieonderzoeksinstituten lag. Bij de verkiezingen in het najaar van 2021 ging geen enkel kiesdistrict bij de tweede stemming naar links.

Tot enkele weken voor de datum van de vervroegde verkiezingen draaide de verkiezingscampagne van de Die Linke nog om het veiligstellen van minimaal drie directe mandaten om te kunnen toetreden tot de Bondsdag, zelfs als de tweede verkiezingsuitslag, net als in 2021, opnieuw onder de kiesdrempel van vijf procent zou blijven. Op 23 februari stemde echter 8,8 procent van de kiezers op de partij met prominente kandidaten als Jan van Aken, Gregor Gysi en Heidi Reichinnek.

Op de kaart van Duitsland waarop de tweede meerderheid bij de federale verkiezingen van 2025 is aangegeven, staat de Linkse Partij vermeld met in totaal 7 kiesdistricten. Zes daarvan bevinden zich binnen de stadsgrenzen van Berlijn. Overigens kreeg de Linkspartij alleen de meeste tweede stemmen in kiesdistrict 152 "Leipzig II". De Linkse Partij heeft tot nu toe geen tweede succes bij de verkiezingen in het zuiden, noorden of westen van Duitsland kunnen boeken.

De FDP, die tot afgelopen najaar nog deel uitmaakte van de regering, komt in de kaartvergelijking helemaal niet voor. In 2021 kwamen de liberalen in de Bondsdag met 11,5 procent van de tweede stemmen die landelijk werden uitgebracht. Drieënhalf jaar later wilde nog maar 4,3 procent van de kiezers bij hun tweede stem op de FDP stemmen. Deze keer deed de FDP het niet beter dan de vierde grootste partij te worden in 22 kiesdistricten. Ter vergelijking: in 2021 kreeg de FDP de derde meeste tweede stemmen van alle partijen in 36 kiesdistricten en de vierde meeste in 203 kiesdistricten.

De alliantie Sahra Wagenknecht (BSW), die voor het eerst campagne voerde voor stemmen op federaal niveau met de oprichter en naamgever van de partij als lijsttrekker, haalde bij de eerste verkiezingen de beslissende kiesdrempel voor de Bondsdag niet, al was het maar met een nipte meerderheid.

Daarmee is het duidelijk: op basis van de kleurschakeringen van de 299 kiesdistricten op de kaart is het politieke spectrum in Duitsland bij de verdeling van de eerste en tweede stem uitsluitend verdeeld tussen de kleuren van de Unie, de AfD, de SPD, de Groenen en de Die Linke.

De genoemde cijfers zijn nog maar voorlopige verkiezingsuitslagen. De officiële definitieve uitslag van de federale verkiezingen van 2025 is nog niet bekend. Naar verwachting zal het Federale Kiescomité de definitieve gegevens pas medio maart bekendmaken, na de gebruikelijke controle- en beoordelingsstappen. Er is al een openbare zitting in de Bondsdag gepland voor 14 maart.