Donald Trump en de kunstenaars: in de Amerikaanse culturele scene heerst een code van stilte

Europa is een hospice met een bank en een biechtstoel. Wanneer Amerikaanse kunstenaars en intellectuelen tegenwoordig het oude continent bezoeken, spreken ze vaak openlijk over hun trieste situatie of hun eigen mislukkingen. Ze lijden onder de nieuwe president, die steeds clowneske poses aanneemt. Maar zijn vijanden hebben geen reden tot lachen. In de VS onderdrukt men daarom liever zijn politieke zorgen dan dat men ze openlijk uitspreekt.

De schrijver Jonathan Franzen zei onlangs in het ORF-programma “Kulturmontag” dat er in Californië een “code van stilte” geldt. Mensen praten niet over het nieuwe regime onder hun leeftijdsgenoten; iedereen gaat naar huis en lijdt in zijn eentje: "Ga maar naar huis en lijd maar in je eentje onder wat er gebeurt." De schrijvers en kunstenaars geloofden niet langer dat ze invloed konden uitoefenen op de politiek – tenminste niet op de aanhangers van Donald Trump: "Wij haten de president, en zijn volk haat ons."

Bruce Springsteen voelde onlangs de haat van Trump. Tijdens een concert in Manchester uitte de rockster felle kritiek op de president. Het land, ooit een baken van democratie, is nu in handen van een corrupte, incompetente en verraderlijke staat. Nu moet het volk zich verdedigen tegen de autocratie, zo legde de “Baas” aan zijn Britse fans uit.

Maar zijn oproep bereikte ook Donald Trump. Op de terugvlucht van zijn bezoek aan Qatar vond hij nog tijd om de beroemde rocker een uithaal te geven. Bruce Springsteen is “zo dom als een steen”; een “uitgedroogde pruim (zijn huid is verschrompeld!)”. Tot slot een dreigement: Springsteen moet zijn mond houden. En als hij terugkeert naar de VS, “zullen we zien wat er vervolgens gebeurt.” Ondertussen heeft hij op Truth Social gedreigd sterren als Springsteen, Beyoncé en Oprah Winfrey, die de verkiezingscampagne van Kamala Harrison steunden, aan te klagen wegens corruptie.

Hoe ver Donald Trump gaat in zijn wraakzucht, is niet precies bekend. Het is echter algemeen bekend dat hij erg wraakzuchtig kan zijn. Dit zou een reden kunnen zijn waarom er onder de verrassend weinige critici veel oude mannen zijn – de meesten van hen blank – die hun status al veiliggesteld hebben. Dat geldt bijvoorbeeld voor acteur Robert De Niro. Hij gebruikte het filmfestival van Cannes als een kans om kritiek te uiten op Trumps culturele beleid en tariefbeleid.

In een interview met de Süddeutsche Zeitung werd hem gevraagd of hij bang was voor Trumps wraak. "Ik ben veel te oud om me door een pestkop te laten rondduwen," antwoordde hij. Veel Amerikanen zijn nog steeds bang om zich uit te spreken, ook al willen ze niet onder een totalitaire regering leven.

De 81-jarige acteur riep nu zelf op tot verzet. Maar onder schrijvers, muzikanten en filmmakers blijken de wens en de bereidheid om te protesteren momenteel laag te zijn. Vóór de verkiezingen namen velen stelling, de overgrote meerderheid voor Kamala Harris. Maar de nederlaag van de Democratische kandidaat heeft haar teleurgesteld.

Men kan zich afvragen of kunstenaars zich moeten verzetten tegen een democratisch gekozen president. Eigenlijk moeten we democratische beslissingen accepteren. Maar de democratische spelregels staan ​​momenteel onder druk, vooral door Donald Trump zelf. Hij negeert normen, wetten en rechtbanken op zo'n manier dat de zogenaamde checks and balances dreigen te mislukken.

De bezorgdheid over de rechtsstaat is des te groter omdat Trumps machtsuitbreiding nauwelijks nog door de oppositie wordt ingedamd. De kankerdiagnose van de laatste Democratische president Joe Biden lijkt symbool te staan ​​voor de zwakte van zijn partij als geheel. Dit wekte de hoop bij critici van Trump dat andersdenkenden uit de culturele scene nu het gat zouden kunnen opvullen.

Concreet had je meer weerstand vanuit de culturele wereld verwacht tegen Trumps compromisloze cultuurbeleid: kort na de verkiezingen ontsloeg de president de directie van het Kennedy Center in Washington om zelf het voorzitterschap over te nemen en alle Democraten in de raad van bestuur van het culturele centrum te ontslaan. In naam van zijn culturele en machtspolitiek voert de president ook verschillende conflicten tegen musea of ​​tentoonstellingen, die volgens hem te veel gericht zijn op de negatieve ervaringen van Amerikaanse minderheden.

Eigenlijk ontpopte Trump zich al vroeg tot een soort natuurlijke vijand van de cultuur en de beschaving. Zijn populistische optreden werd altijd gekenmerkt door bijzonder grof, onbeschaafd gedrag, een gebrek aan empathie, onjuistheden en obsceniteit. Hij probeert steeds de verfijning van de zintuigen en de moraal tegen te gaan met regressief gedrag. Hij speelt dus de eenvoudige man uit het volk die zich distantieert van alle elites.

Dit maakt het voor de culturele scene des te moeilijker om invloed uit te oefenen op de aanhangers van Trump. De Afro-Amerikaanse schrijver Percival Everett ziet de anti-elitaire reflex als de reden waarom schrijvers en intellectuelen zich politiek machteloos voelden. Vroeger, zo schreef hij in de Times , hoopten armere Amerikanen dat hun kinderen op een dag tenminste naar de universiteit zouden gaan, maar nu worden instellingen voor hoger onderwijs gehaat. «De universiteit is de vijand. Dat is waar de elite is en die haat hen."

Everett beschuldigt de Democraten ervan dat ze niet genoeg aandacht besteden aan de milieus die de MAGA-beweging hebben gevormd. Hij begrijpt echter het probleem van politici: “Hoe praat je met irrationele, ongeschoolde mensen?” Op dezelfde manier betreurt Jonathan Franzen de “diepe aporie” van de Democraten. Ze zijn ‘min of meer sprakeloos’ omdat ze geen lelijke populistische show willen opvoeren zoals de andere kant.

Maar ook de schrijver weet het niet meer. Enerzijds zou zijn kritiek op Trump hooguit de mensen kunnen bereiken die zijn mening al delen. Aan de andere kant denkt hij over de nieuwe president hetzelfde als Karl Kraus over het ‘Derde Rijk’: hij is zijn interesse in satirisch commentaar verloren.

Tijdens zijn eerste ambtstermijn leverde Donald Trump veel stof op voor cabaretiers en satirici. Sociale media floreren dankzij memes en parodieën. De cabaretiers zijn zeker nog niet stil. Maar het gevoel dat de satire op Trump langzaam is uitgewerkt, is wijdverbreid.

In een interview met de Süddeutsche Zeitung zei komiek David Cross dat Trump en zijn aanhangers komieken de kans ontnamen om komedie te creëren door absurde overdrijvingen van wat ze deden en zeiden. “Deze overdrijvingen zijn nu werkelijkheid.” En Percival Everett klaagt dat het Trump-regime zo absurd is dat het weinig ruimte laat voor poëtische verbeelding: "Hoe kun je iets gekkers bedenken dan dit?"

Heeft Donald Trump met zijn irritante uitspraken en capriolen ook popzangers het zwijgen opgelegd? Van Taylor Swift tot Jennifer Lopez en van Beyoncé tot John Legend – ze lieten allemaal hun stem horen voor Kamala Harris. Maar Trumps triomf zou hun volstrekte politieke onbeduidendheid wel eens kunnen aantonen. De burgerlijke moed maakte plaats voor ontsteltenis.

Dat geldt blijkbaar ook voor de scène die niet bekendstaat om zijn stilte, maar om zijn verbale bravoure en het uitdelen van beledigingen. Tien jaar geleden stonden de sterren van de Amerikaanse hiphop vaak aan het hoofd van de Black Lives Matter-beweging, die streed tegen discriminatie. De rappers hielden geen blad voor de mond en vielen zelfs Barack Obama aan omdat hij volgens hen te weinig deed voor de rechten van minderheden.

Tijdens zijn eerste ambtstermijn kreeg Donald Trump ook kritiek van kritische rappers. Legendarisch is de tirade van Eminem in "The Storm" (2017), waarin hij de president beschuldigde van racisme en banden met de Ku Klux Klan. Van dergelijke strijdlustige tendensen is in de Amerikaanse hiphop weinig meer over. Hoe dan ook, opkomende rappers als Kodak Black en Lil Pump hebben Trump al gesteund tijdens de verkiezingscampagne. En de ervaren ster Snoop Dogg trad zelfs op tijdens een inauguratiefeest.

Toen Kendrick Lamar in februari optrad tijdens de pauze van de Super Bowl van 2025, beweerden slimme fans dat ze de gebaren en dubbelzinnige uitspraken van de rapper hadden opgevat als verborgen uitingen van protest tegen de president, die overigens op de tribune zat. Maar wat is de waarde van een protest als vrijwel niemand het opmerkt – blijkbaar zelfs de persoon die je aanspreekt niet?

In ieder geval was het veel duidelijker dat Kendrick Lamar vooral zichzelf vierde tijdens de Super Bowl. Hij greep de kans aan om zijn vete met raprivaal Drake te beslechten tijdens Amerika's grootste liveshow en om zijn hit "Not Like Us" aan het hele land te presenteren als zijn persoonlijke overwinningslied. Het man-tegen-man gevecht, inclusief het bespotten van de vijand, dat Lamar vierde met zijn strijdrap, viel wellicht in de smaak bij Donald Trump.

Al in het bling-tijdperk van hiphop werd Trump, de vastgoedmagnaat en -tycoon, een rolmodel voor jonge muzikanten. Zijn passie voor dealen en discussiëren past bij het profiel van een succesvolle rapper. De Afro-Amerikaanse poptheoreticus Derrick Darby beschouwt hiphop als de machtigste cultuur in de VS, maar hiphop stroomt ook door de aderen van de president. Hij zei bij CNN zelfs dat met Donald Trump een 'gangster' zijn intrek had genomen in het Witte Huis. Zijn conclusie: “Trump is nu cool.”