Na het schandaal: Marco Goecke probeert een nieuw begin aan de Rijn

Een mannenhoed op het hoofd van een jonge vrouw, een zwarte vintage sedan, het uitgestrekte rivierlandschap van de Mekong in wazig licht en de klanken van onbekende stemmen. Op de centrale punten van zijn ballet "The Lover" zet choreograaf Marco Goecke duidelijke signalen uit. Daarnaast zijn er ambigue associatieruimtes, gereduceerde beelden die de toeschouwer boeien. De mix van krachtige visuele poëzie en minimalisme maakt deze avond spannend.

Marco Goecke is sinds dit seizoen artistiek directeur en chef-choreograaf van Ballet Basel. Hij maakt zijn veelgeprezen debuut met de Zwitserse première van het dansstuk "The Lover", gebaseerd op de roman van Marguerite Duras. Het markeert een nieuw begin onder bijzondere omstandigheden.

De Duitse choreograaf werd op beruchte wijze ver buiten de danswereld bekend toen hij in februari 2023 in een vlaag van woede een criticus van de Frankfurter Allgemeine Zeitung besmeurde met de uitwerpselen van zijn teckel. De zaak veroorzaakte ophef. Het leidde tot een debat over de relatie tussen theater en kritiek en werd zelfs het onderwerp van een toneelstuk. Velen beschouwden de aanval als ongekend en een grove aanval. Verschillende theaters schrapten vervolgens Goeckes stukken uit hun repertoire. Hij verloor zijn positie als balletdirecteur in Hannover en zag zijn internationale carrière aan de grond genageld.

De artistiek directeur van Bazel, Benedikt von Peter, wil Marco Goecke nu een tweede kans geven. Tegelijkertijd heeft hij hem een ​​managementteam aangesteld met jarenlange mentoren. Dit lijkt verstandig, zoals Goecke later uitlegde dat zijn uitbarsting het gevolg was van een burn-out en een hoge werkdruk. Goecke wil zich voorlopig concentreren op zijn werk in Bazel en minder stukken in het buitenland ontwikkelen. Sinds zijn beginjaren heeft hij in 25 jaar meer dan 100 werken gecreëerd, waaronder talloze opdrachten voor gerenommeerde bedrijven.

Dat de choreograaf nu zo snel gerehabiliteerd is, ondanks de ernst van het incident en de morele vragen die daarop volgden, is mede te danken aan de artistieke kwaliteiten die Goecke tot een van de meest vooraanstaande choreografen van onze tijd hebben gemaakt. Voor Theater Basel is zijn aanstelling een verstandige zet: het biedt de gerenommeerde, maar reputatieschade lijdende kunstenaar een soort reddingsboei; tegelijkertijd keert de balletkunst van topklasse terug naar het theater, na twee weinig succesvolle jaren van experimenteel danstheater onder Adolphe Binder.

Het ballet "De Minnaar", dat in 2021 in première ging, vóór het schandaal met de hondenpoep, op Goeckes voormalige werkplek in Hannover, is een voorbeeld van deze kwaliteiten. Het is een rigoureus werk dat de plot en de diepgang van de onderliggende roman van Marguerite Duras getrouw vertaalt in expressieve beelden. Opvallend in Michaela Springers verder lege decor is de golvende helling waarover de acteurs glijden en rennen. Water is een centraal motief in het werk.

Voor Duras is het de Mekong, en voor Goecke is het nu ook de Bazelse Rijn: "Een rivier als deze is een metafoor voor het leven, voor beweging en voor poëzie", zei Goecke tijdens een inleiding voor de première. De zin lijkt een persoonlijke conclusie en krijgt op het podium een ​​unieke urgentie.

Het tafereel speelt zich af in het Vietnam van de jaren 30 – toen auteur Marguerite Duras er opgroeide, heette het nog Frans Indochina. Het ballet combineert Duras' verhaal over familiebanden, geweld, liefde, erotiek en de exotische sfeer van de Franse kolonie met de latente dreiging van een disfunctioneel gezin. De depressieve moeder (Ana Paula Camargo) verwaarloost haar dochter en twee zoons. De oudere broer is gewelddadig en zijn dominantie jaagt het gezin angst aan. De jongere broer wordt erdoor vernietigd.

Het stuk begint bijna abstract. De danseressen verschijnen in zwarte kostuums, de mannelijke dansers in zwarte broeken, met ontbloot bovenlijf. Begeleid door traditionele Vietnamese gezangen transformeren de dansers in de proloog in de golven van de rivier. Hier ziet men al het spel van armen en bovenlichamen, kenmerkend voor Goeckes danstaal. De trillende en fladderende bewegingen wisselen af ​​met sprongen met opvallend gebogen armen en virtuoze draaiingen. Daarbij komen stille kreten uit open monden, en later worden korte passages uit Duras' roman gesproken.

De focus ligt op de dochter van het gezin. Sandra Bourdais danst de rol met een volledig in zichzelf gekeerde uitdrukking, dan weer met een elegant, vloeiend silhouet. Haar handelsmerk is de nonchalante mannenhoed, die haar onafhankelijkheid onderstreept. Op de veerboot ontmoet ze een rijke Chinese man. Het stel nadert elkaar en loopt zij aan zij in een cirkelvormige beweging. Het is indrukwekkend hoe de synchronisatie van hun stappen en paden in de ruimte een steeds nauwere band creëert.

De duetten hebben een intense sfeer. Het paar (Sandra Bourdais met Maurus Gauthier in de rol van de geliefden) versmelt in een omhelzing, waarbij de vleugels ontluiken tijdens het langzame deel van Ravels Pianoconcert in G majeur. Debussy's symfonische schetsen "La Mer" klinken ook harmonieus tijdens de dans. Met kronkelende armbewegingen grijpen de geliefden elkaar vast. Hun relatie wordt verstoord door sociale conventies.

De vader van de geliefde heeft een Chinese vrouw voor hem uitgekozen. Het Franse meisje wordt door de familie vanuit Indochina naar Frankrijk verscheept als bagage in een container met het opschrift "Saigon – Parijs". De overtocht is een grauwe, melancholische nachtmerrie op Chopins Wals in b-klein. In Parijs eindigt het stuk met de laatste gesproken regels van de roman. Ze vertellen over een telefoontje en de late bekentenis van de geliefde. In de slotscène ontmoeten de jonge vrouw en de ouder wordende schrijfster (Heidi Lauterbach) elkaar.

Goecke zegt altijd al een groot fan van Duras te zijn geweest: "We delen allemaal de wens dat liefde tot in de ouderdom voortduurt. In het boek overleeft liefde alles, zelfs de tijd." De avond wordt gedragen door het nieuw opgerichte balletgezelschap van Bazel, dat Goeckes soms zeer complexe bewegingssequenties in rap tempo uitvoert. Elk lid levert briljante solovoorstellingen – een spectaculair nieuw begin in de dans, dat het premièrepubliek letterlijk op de been bracht tijdens het slotapplaus. De tijd zal leren of Marco Goecke in Bazel rustiger vaarwater zal vinden en, als aanvoerder van zijn gezelschap, de tweede kans die hem wordt geboden, zal kunnen grijpen.