China ziet af van een mondiale aanwezigheid – en voelt zich meteen onbegrepen

Wie niet meedoet, heeft ook niets te zeggen. Deze eenvoudige regel geldt ook voor de Shangri-La Dialoog, het jaarlijkse veiligheidsforum dat in Singapore wordt gehouden. Nadat zowel Washington als Beijing de afgelopen jaren steevast hun ministers van Defensie stuurden, liet de Chinese afgevaardigde Dong Jun zich dit weekend niet zien.

Traditioneel hebben de twee grootmachten veel ruimte in Singapore. De ministers van Defensie mogen een uur lang hun standpunten toelichten en vragen van het publiek beantwoorden. Een jaar geleden was al duidelijk dat Amerikanen het makkelijker vinden dan Chinezen om spontane vragen te beantwoorden. Op dat moment verschenen de toenmalige Amerikaanse minister van Defensie Lloyd Austin en Dong Jun, waarbij laatstgenoemde geen duidelijke antwoorden wilde geven. Kennelijk wilde de Chinese vertegenwoordiger zich niet nogmaals aan deze procedure onderwerpen.

De Shangri-La Dialoog, die dit jaar voor de 22e keer plaatsvond, wordt bijgewoond door honderden journalisten. Het biedt de militaire en politieke figuren die op het podium aanwezig zijn de gelegenheid om een ​​wereldwijd publiek toe te spreken. Slechts enkele dagen voor de start van het forum stond op de zondagochtendagenda een blok over ‘China’s mondiale veiligheidspartnerschappen’. Toen duidelijk werd dat Beijing geen minister zou sturen, werd het podium op het laatste moment geannuleerd.

De Chinese delegatie, onder leiding van de vicevoorzitter van een militaire universiteit, klaagde tijdens haar tussenkomsten herhaaldelijk dat China in de dialoog werd zwartgemaakt. Verschillende vertegenwoordigers uitten namelijk scherpe kritiek op Peking. De Amerikaanse minister van Defensie Pete Hegseth, die zaterdag voor het eerst verscheen bij de Shangri-La Dialoog, sprak over een groeiende en dreigende dreiging die uitgaat van China. Zijn Filipijnse ambtgenoot Gilberto Teodoro, wiens land onder enorme druk van Peking in de Zuid-Chinese Zee staat, zei dat de claim van China op de wateren absoluut geen juridische basis heeft.

Vanuit Chinees perspectief is de Shangri-La Dialoog een anti-Chinees platform. Het feit dat het forum wordt georganiseerd door de Britse denktank International Institute for Strategic Studies (IISS) versterkt dit beeld waarschijnlijk. De Singaporese minister van Defensie Chan Chun Sing wijst de Chinese beschuldiging echter krachtig van de hand: "Als China vindt dat de wereld China niet voldoende begrijpt, dan is het aan China om anderen te helpen begrijpen wat het doet." Om dit doel te bereiken moet Beijing elke mogelijke kans aangrijpen, waaronder de Shangri-La-dialoog.

Net als de meeste andere landen in de regio probeert Singapore een evenwicht te vinden tussen de twee rivaliserende grootmachten. Het nachtmerriescenario voor de meeste regeringen in Zuidoost-Azië is dat ze tussen twee kanten moeten kiezen. Deze indekking is frustrerend voor de Amerikanen, die proberen hun Aziatische bondgenoten en partners tegen Peking op te zetten.

Minister Chan vindt echter dat de middenweg de enige verstandige strategie is voor Singapore en de meeste andere landen in de regio: "China's aanwezigheid in Zuidoost-Azië is een geostrategische realiteit. De betrokkenheid van de VS is een geostrategische keuze. Daarom is het voor ons een geostrategische noodzaak om samen te werken met de VS, maar ook met China en andere partners." Met andere woorden: China zal altijd in Zuidoost-Azië blijven; Bij de Amerikanen weet je nooit of ze plotseling hun interesse in de regio verliezen.

Europa probeert zich in dit spanningsveld te positioneren als een alternatief voor Aziatische landen. Maar voor Aziatische oren klinkt de Europese boodschap waarschijnlijk wat verwarrend. De Franse president Emmanuel Macron en de hoge vertegenwoordiger van de EU, Kaja Kallas, waren de hoogstgeplaatste Europese vertegenwoordigers in Singapore. De strekking van hun toespraken was deels tegenstrijdig.

In zijn openingstoespraak op vrijdag stelde Macron een middenweg voor tussen de twee supermachten. Hij beschreef de rivaliteit tussen de VS en China als de grootste bedreiging voor de wereld van vandaag. Hij verwees retorisch naar de Bandungconferentie van 1955. Hieruit ontstond later de beweging van niet-gebonden staten, die probeerden een positie te verwerven in de Koude Oorlog tussen de grootmachten de VS en de Sovjet-Unie. Macron beschreef de VS als een vriend en voegde er meteen aan toe dat hij ook met China wil samenwerken, ook al zijn ze het soms niet met elkaar eens.

Kallas pleitte daarentegen voor een veel hardere aanpak tegen Peking, vooral vanwege China's steun aan Rusland in diens agressieoorlog tegen Oekraïne. "Als China en Rusland praten over samenwerking om veranderingen teweeg te brengen die we de afgelopen honderd jaar niet hebben gezien, moeten we ons allemaal grote zorgen maken", aldus Kallas. Ze citeerde de voormalige Japanse premier Fumio Kishida die zei: "Het Oekraïne van vandaag zou het Oost-Azië van morgen kunnen zijn."

Het argument om afstand te nemen van China wordt, in het beste geval, gehoord door nauwe bondgenoten als de Filipijnen, Japan en Australië. Maar zelfs Zuid-Korea, waar 28.000 Amerikaanse soldaten gestationeerd zijn, doet zijn best om Peking niet van streek te maken. De geostrategische realiteit waar de Singaporese minister van Defensie over spreekt, kan niet worden genegeerd. Uit angst dat de beloftes van Washington, Parijs of Brussel op een dag niet worden nagekomen, houden de meeste Aziatische landen vast aan het middenpad.