Biedt herstellende slaap in het weekend bescherming tegen dementie?

Vraag: Bestaat er een verband tussen de hoeveelheid inhaalslaap in het weekend en het risico op het ontwikkelen van dementie?
Antwoord: Bij deelnemers die doordeweeks slecht sliepen, werd herstellende slaap in het weekend geassocieerd met een verminderde incidentie van dementie, met name vasculaire dementie. Dit verband leek niet te gelden voor alzheimerdementie. Over het algemeen bleek 8,38 uur slaap gedurende de week de optimale slaapduur te zijn voor dementiepreventie.
Betekenis: De gegevens suggereren dat inhaalslaap in het weekend kan helpen het verhoogde risico op dementie bij slechte slapers te verminderen.
Beperkingen: Databaseonderzoek; geen onderscheid tussen nachtelijke slaap en dutjes overdag; geen gedetailleerde informatie over slaapkwaliteit en slaaparchitectuur; causaal verband tussen slaapgebrek en dementie niet bewezen.
Peking. Slechte slaap is in verschillende studies al in verband gebracht met een verhoogd risico op dementie. Onderzoek toont aan dat het risico met ongeveer een derde toeneemt bij minder dan zes uur slaap per nacht, en met maar liefst 45 procent bij minder dan vijf uur.
Veel mensen halen echter niet de aanbevolen minimale slaapduur van zeven uur, zeker niet tijdens de werkweek. In het weekend proberen ze dan hun slaap in te halen.
Een Chinees onderzoeksteam onderzocht hoe dit de incidentie van verschillende vormen van dementie beïnvloedt met behulp van de UK Biobank ( J Neurol 2025; online 5 september ).
Studie met meer dan 88.000 deelnemersIn totaal namen 88.592 mensen deel aan het onderzoek. Bij aanvang vertoonden ze geen tekenen van dementie en in ieder geval geen extreem afwijkende slaappatronen (gemiddelde slaapduur op weekdagen minimaal drie en maximaal veertien uur). De mediane leeftijd bij aanvang was 62 jaar en 57 procent was vrouw.
De follow-up duurde mediaan 6,8 jaar. In deze periode ontwikkelden 735 personen (0,83 procent) dementie, van wie 308 de ziekte van Alzheimer (AD), 137 vasculaire dementie (VaD) en 319 een niet-gespecificeerde vorm van dementie.
Een goede acht uur per dag is zogenaamd ‘optimaal’Volgens Bo Zhao van de Capital Medical University in Beijing en zijn team was het algehele risico op dementie het laagst bij een mediane slaapduur van 8,38 uur per dag op weekdagen (gevarenratio, HR 0,73).
Voor de preventie van AD leken 8,33 uur slaap optimaal (HR 0,72), en voor de preventie van vasculaire dementie leken 9,07 uur (HR 0,59) optimaal.
De gemiddelde slaapduur voor alle deelnemers was 8,68 uur. In het weekend werd er 0,56 uur per dag aan toegevoegd. Van degenen die dementie ontwikkelden, hadden 299 een 'suboptimale' slaapduur, wat betekent dat ze minder sliepen dan gemiddeld.
In deze groep bedroeg de mediane slaapduur op weekdagen 7,49 uur, terwijl dit in het weekend slechts 0,36 uur per dag meer was.
Daarentegen bereikten suboptimale slapers zonder dementie een mediane slaapduur van 7,61 uur per nacht gedurende de week en een inhaalslaap van 0,91 uur in het weekend.
Herstellende slaap geassocieerd met lager risico op dementieBij suboptimale slapers werd verlengde weekendslaap geassocieerd met een significant lager risico op dementie ongeacht de oorzaak (HR 0,80; p < 0,001), op VaD (0,75; p = 0,004) en op niet-gespecificeerde dementie (HR 0,78; p = 0,001), maar niet op AD.
Met behulp van MRI-scans maten Zhao et al. de volumes van specifieke hersenstructuren. Wat betreft het totale volume van de grijze stof vonden ze een optimum met een mediane slaapduur van 7,73 uur op weekdagen.
Ook hier was een inhaaleffect merkbaar: in de groep met een suboptimale slaapduur waren de volumes van de subcorticale grijze stof en de linker hippocampus het grootst, met een mediane inhaalslaapduur van 1,16 uur.
Het volume van de rechter hippocampus was het grootst na 1,26 uur en het volume van de witte stof in de rechter hemisfeer na 0,4 uur.
Volgens Zhao en collega's had inhaalslaap ook effect op cognitieve functies. Dit was vooral duidelijk te zien in de Digit Symbol Substitution Test (DSST) (optimale prestatie met 1,9 uur extra).
Is 45 minuten langer genoeg?Volgens het team suggereren deze resultaten dat herstellende slaap de negatieve effecten van slaapgebrek op de hersenen gedeeltelijk lijkt te kunnen terugdraaien. Structurele en functionele schade lijkt het beste te worden beperkt met een inhaalslaap van 0,77 uur.
Opmerkelijk genoeg was het effect van inhaalslaap sterker bij mannen dan bij vrouwen (HR 0,81) en sterker bij mensen ouder dan 60 jaar dan bij jongere mensen (HR 0,76).
Bij mannen die doordeweeks voldoende sliepen, bleek het inhalen van slaap in het weekend zelfs gepaard te gaan met een verhoogd risico op dementie.
Effect vooral op schepen"Onze resultaten laten zien dat herstellende slaap in het weekend verband houdt met een vermindering van het verhoogde risico op dementie bij mensen die gedurende de week te weinig slapen", vatten Zhao en zijn team samen.
De onderzoekers interpreteerden de extra slaap als een primaire bijdrage aan het herstel van vaatschade. Uitslapen in het weekend lijkt echter weinig effect te hebben op de bèta-amyloïdeklaring, cruciaal voor de bescherming tegen de ziekte van Alzheimer.
Het team waarschuwt echter voor excessen: zo kunnen sterk afwijkende slaaptijden het circadiane ritme verstoren, wat niet alleen het risico op diabetes, hoge bloeddruk en obesitas vergroot, maar ook neurodegeneratieve processen in de hand kan werken.
Ook te veel slaap kan schadelijk zijn: mensen die in het weekend extra lang slapen, ondanks dat ze doordeweeks voldoende slaap krijgen, lopen mogelijk een groter risico om dementie te ontwikkelen.
Arzte zeitung