Feminicide in Duitsland: wat de data onthullen

Vorig jaar schokte het proces tegen Gisèle Pelicot de hele wereld. In Frankrijk werden 51 mannen beschuldigd van verkrachting van Pelicot, die met pillen bewusteloos was gemaakt. Dit waren alleen de mannen die op de video's van de misdaden konden worden geïdentificeerd. Er zaten nog veel meer mensen op de chatwebsite waarmee Dominique Pelicot mannen uitnodigde om zijn vrouw te mishandelen.

Uit een documentaire van Ctrl-F bleek dat er Telegram-groepen bestaan ​​met honderden tot tienduizenden leden, waarin gebruikers informatie uitwisselen over verkrachtingen van vrouwen die onder invloed van drugs zijn. Als we de beschikbare statistieken bekijken, zien we dat geweld tegen vrouwen ook in Duitsland een groot probleem is.

Geweld tegen vrouwen in Duitsland neemt toe, zo blijkt uit het situatierapport van de Bundesrecherche. Hierin worden onder andere het aantal vrouwelijke slachtoffers van seksuele misdrijven, huiselijk en digitaal geweld geregistreerd. En dat is te zien: alle aantallen zijn de laatste jaren toegenomen. Vooral de toename van digitaal geweld, dat wil zeggen misdrijven als stalking of seksueel misbruik die via internet worden gepleegd, is enorm.

De sociale wetenschapper Dr. Julia Habermann doet onderzoek naar gendergerelateerd geweld aan de Ruhr-Universität Bochum. De toename van het aantal gevallen zou kunnen komen doordat de donkere cijfers worden verlicht: dat wil zeggen dat er meer misdaden door de politie worden geregistreerd, zegt ze. Maar het kan ook om een ​​daadwerkelijke toename gaan. De ‘feministische paradox’ is het fenomeen dat naarmate de gelijkheid toeneemt, ook het geweld tegen vrouwen kan toenemen.

“We leven in een patriarchaal systeem dat geweld tegen vrouwen normaliseert”, zegt advocaat Christina Clemm, die mensen vertegenwoordigt die te maken hebben met gendergerelateerd geweld. Momenteel ervaren we een maatschappelijke tegenreactie: achterhaalde ideeën over mannelijkheid en dominantie worden sterker op sociale media. Rechtse bewegingen probeerden feministische verworvenheden terug te draaien.

De meest extreme vorm van geweld tegen vrouwen is de zogenaamde femicide. In Duitsland wordt de term niet overal gebruikt. Wat hij eigenlijk bedoelt is dat vrouwen vermoord worden omdat ze vrouw zijn. Dit is echter niet altijd eenvoudig te reconstrueren. Daarom worden alle vermoorde vrouwen geregistreerd, met uitzondering van degenen die sterven door een overval. Omdat men daar aanneemt dat geslacht niet het motief is voor het misdrijf.

Sociaal wetenschapper Habermann wijst op twee punten bij het gebruik van de term: Ten eerste is niet elke moord waarbij een vrouw sterft een vrouwenmoord. Aan de andere kant omvatten verschillende definities ook vrouwen die sterven als gevolg van vrouwenhatende praktijken, zoals gedwongen abortussen of sterilisaties. In het huidige gebruik is de term dus zowel te breed als te smal.

De gids voor gezondheid, welzijn en het hele gezin – elke tweede donderdag.

Door mij te abonneren op de nieuwsbrief ga ik akkoord met de advertentieovereenkomst .

Advocaat Clemm zegt dat zij het niet eens is met het idee om vrouwenmoord als apart strafbaar feit in te voeren. Bij geweld tegen vrouwen is het materiële strafrecht niet het grootste probleem, maar de uitvoering ervan: de onderzoeken naar geweldplegers duren vaak jaren – en vrouwen worden in die tijd niet beschermd.

In 2023 is het aantal pogingen tot en met de dood van vrouwen in Duitsland weer licht gestegen. Als we kijken naar de beschikbare gegevens tot en met 2009, dan is het duidelijk dat er over het geheel genomen niet veel is veranderd.

De piekcijfers waren in 2018 met 1.082 gevallen en in 2020 met 1.050 gevallen. In 2020 nam ook het aantal gevallen van huiselijk geweld toe. Dit kan verklaard worden door de effecten van de coronapandemie: door de lockdowns brachten mensen het grootste deel van hun tijd thuis door. Het resultaat: meer conflicten en minder uitwegen voor vrouwen in gewelddadige relaties.

Wat zit er achter deze cijfers? Ze kunnen worden uitgesplitst met behulp van verdere statistieken. Zo kan bijvoorbeeld worden nagegaan hoe vrouwenmoorden lokaal verspreid zijn in Duitsland. Gemiddeld vinden er 1,11 vrouwenmoorden per 100.000 inwoners plaats. Een bijzonder extreme uitschieter is Saarland: hier bedraagt ​​het cijfer 2,51.

Er kan ook meer te weten komen over degenen die door het geweld zijn getroffen. Als het om seksuele misdrijven gaat, is het duidelijk dat een groot deel van de slachtoffers minderjarig is. Bij vrouwenmoorden is de situatie echter precies andersom: bijna een kwart van de slachtoffers is 60 jaar of ouder, en ongeveer een vijfde is tussen de 30 en 40 jaar oud.

Volgens gegevens van het BKA zijn de meeste verdachten van vrouwenmoorden man (84,6 procent) en van Duitse afkomst (68,2 procent). Op het gebied van seksuele misdrijven ontstaat een duidelijker beeld: hier is 98,9 procent van de vermeende daders van verkrachting, seksuele dwang en aanranding man, 98,7 procent van de vermeende daders van seksuele intimidatie en 95,5 procent van de vermeende daders van seksueel misbruik van kinderen, adolescenten en personen die bescherming nodig hebben van 14 jaar en ouder, is man.

En: Daders en slachtoffers kennen elkaar doorgaans. Een groot deel van de vrouwenmoorden is het gevolg van geweld binnen families of relaties. In 2023 werden 155 vrouwen vermoord door hun ex-partner. Dat is bijna één vrouw per twee dagen.

Volgens dezelfde statistieken bedraagt ​​het aantal vrouwelijke slachtoffers van huiselijk geweld 70,5 procent – ​​en in het geval van partnergeweld is dat zelfs 79,2 procent. In de criminaliteitsstatistieken van de politie bestaan ​​slechts twee geslachten. Dit geeft geen enkele indicatie van hoeveel geweld transgenders ervaren. Het Federale Ministerie van Binnenlandse Zaken registreerde echter 854 misdrijven vanwege ‘gendergerelateerde diversiteit’ voor 2023 – meer dan twee keer zoveel als in 2022.

Meer informatie over de achtergronden van geweld tegen vrouwen is te vinden in de gegevens die door vrouwenopvangcentra worden verzameld. Hieruit blijkt dat echtgenoten of partners in grote mate gewelddadig zijn tegenover vrouwen. Ter vergelijking: het aantal gevallen van huiselijk geweld in relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht is zeer laag.

Uit de landelijke statistieken van de vrouwenopvang blijkt ook dat de gegevens van het BKA slechts een fractie vertegenwoordigen. Hieruit blijkt dat in veel gevallen van huiselijk geweld geen juridische stappen worden ondernomen – en daarom verschijnen ze niet in de politiestatistieken.

Waarschijnlijk komt dit ook doordat veel vrouwen bang zijn niet serieus genomen te worden. "Om ervoor te zorgen dat de politie en de rechterlijke macht door de getroffenen echt als betrouwbare contactpunten worden gezien, moeten ze professioneel en traumagevoelig worden opgeleid", zegt Juliane Fiegler van de Women's Shelter Coordination Association.

Volgens de sociaal wetenschapper Habermann zijn er veel factoren die het voor vrouwen moeilijk maken om uit gewelddadige relaties te stappen: financiële afhankelijkheid, de moeilijkheid om betaalbare huisvesting te vinden, het risico op armoede onder alleenstaande ouders – om er maar een paar te noemen. Bovendien gaat fysiek geweld vaak vooraf aan controle: veel vrouwen raken geïsoleerd van vrienden en familie en hun zelfvertrouwen wordt ondermijnd door vernedering.

En: “Scheiding betekent niet per se dat het geweld zal stoppen.” Integendeel, het wordt vaak juist erger. Bijvoorbeeld door middel van stalking en doodsbedreigingen, die soms ook daadwerkelijk worden uitgevoerd.

Vrouwenopvangcentra zijn een aanspreekpunt voor vrouwen die willen ontsnappen aan geweld binnen het gezin of de relatie. Sinds 2018 is in Duitsland het Verdrag van Istanbul van kracht. De Bondsrepubliek zet zich daarom in voor de bestrijding van gendergerelateerd geweld. Volgens het Verdrag van Istanbul moeten er in Duitsland 21.000 plaatsen zijn in vrouwenopvangcentra om adequate zorg te kunnen garanderen. De waarde is afhankelijk van de populatie. Volgens het coördinatiekantoor van de vrouwenopvang zijn er momenteel 7.700 plaatsen.

Er zijn 678 vrouwenopvangcentra in Duitsland. Als men de aantallen in verhouding tot het aantal inwoners bekijkt, dan is het duidelijk dat de bevoorradingssituatie in Berlijn en Hamburg bijzonder gespannen is.

Ook Juliane Fiegler bevestigt: Vooral in deelstaten met grote oppervlakten en/of veel inwoners, zoals Noordrijn-Westfalen of Beieren, zijn plekken in vrouwenopvangcentra schaars. Hoewel er in Berlijn en Hamburg relatief meer vrouwenopvangcentra zijn, trekken ze ook meer bezoekers.

Veel vrouwenopvangcentra hebben te weinig personeel en het personeel is overwerkt. Toch zijn ‘vrouwenopvangcentra plekken van hoop’, zegt Fiegler.

Hoe kunnen we voorkomen dat vrouwen überhaupt afhankelijk worden van opvangplaatsen voor vrouwen? Sociaal wetenschapper Julia Habermann zegt: Er moet meer bewustzijn komen over genderrollen en beelden van mannelijkheid en vrouwelijkheid. Dit is niet alleen een taak van de politiek, maar kan alleen door de samenleving als geheel worden bereikt.

Het is belangrijk om gevoelig te zijn voor de waarschuwingssignalen van gewelddadige relaties in uw eigen omgeving. Luister bijvoorbeeld naar uw onderbuikgevoel wanneer u controlerend of vernederend gedrag ervaart en bespreek dit zorgvuldig met de persoon die het gedrag ervaart of met de persoon die het gedrag uitvoert. Ook advocate Christina Clemm vindt dat er veel meer aandacht moet worden besteed aan preventie: "We moeten voorkomen dat mannen gewelddadig worden."