Wie zal het Merz en Spahn vertellen?: Het tijdperk van Merkel's aanmodderen is voorbij!

Vijftig dagen na zijn aantreden wankelt de coalitie vanwege een zogenaamd "ultralinkse" kandidaat voor het Federale Constitutionele Hof, Frauke Brosius-Gersdorf. Het is een catastrofe met diepe wortels.

Op de eerste dag een rechter, een vakjournalist, op de tweede dag een kandidaat voor de absolute superbaan van advocaat bij het Federale Constitutionele Hof - en op de derde dag een plagiërende, kinderloze embryo-moordenares met starende, ijskoude ogen: het gaat om Frauke Brosius-Gersdorf, een advocate die momenteel de jonge regeringscoalitie opschudt.

Ze zou vrijdag verkozen worden tot lid van het Federale Constitutionele Hof, samen met de stemmen van de regeringscoalitie, de Groenen en de Die Linke. Het is eigenlijk een stilzwijgend proces, tot voor kort zelfs een clandestien proces. Democratische gebruiken bepalen de gang van zaken: je geeft, je neemt, je handelt wat, maar uiteindelijk heb je een hof met 16 leden, rode toga's en betrouwbare uitspraken.

Maar de stemming is uitgesteld. Er is een historische moddergooipartij ontstaan omdat Brosius-Gersdorf, de kandidaat van de SPD, een aantal nogal progressieve, marginale standpunten vertegenwoordigt. Daarom wordt er gesproken over een amerikanisering van de rechtbank in Karlsruhe: de politiek zou via de rechterlijke macht worden bedreven en er vindt zelfs een "systematische institutionele omverwerping" plaats (volgens de krant "Welt").

Eén daarvan zou naar Karlsruhe gaan?

Verschillende kwesties van Brosius-Gersdorf zijn inderdaad politiek geladen. Sommige vormen zelfs de kern van wereldwijde ideologische debatten, zoals de kwestie van de strafrechtelijke aansprakelijkheid van abortus (artikel 218 van het Duitse Wetboek van Strafrecht). Het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft op dit gebied voor opschudding gezorgd; hier in Duitsland ligt het zo gevoelig dat de FDP, in de 'stoplichtcoalitie', weigerde erover te stemmen.

Brosius-Gersdorf is ook links georiënteerd op veel andere controversiële kwesties (maar niet allemaal): hoofddoeken in de ambtenarij, de inkomensverdeling tussen echtgenoten, verplichte vaccinaties, het ontnemen van fundamentele rechten. En zo'n zaak zou dan met goedkeuring van de Merz-Union voor het Federale Constitutionele Hof komen? Hoe kan dat nou?

De geschiedenis van deze enorme ramp is nog maar net begonnen. Het is nu al duidelijk dat grote delen van het publiek de maatschappelijke verschuiving naar rechts blijkbaar nog niet hebben opgemerkt – waaronder Friedrich Merz.

Nul personeel! Extreemrechtse verhalen!

Verschillende commentatoren vragen zich af in hoeverre deze "nulpersoneelskwestie" (zoals een redacteur van "Zeit" het noemde) überhaupt relevant is. Alsof het Federale Constitutionele Hof de Bondsrepubliek niet herhaaldelijk heeft geschokt met zijn uitspraken, of het nu ging om klimaatbescherming, abortus, incest, kruisbeelden of begrotingskwesties – die laatste hebben immers de regering van de verkeerslichtencoalitie ten val gebracht.

Anderen schilderen de kritiek op Brosius-Gersdorf af als manipulatie door extreemrechtse partijen, omdat veel stemmen worden gehoord in het oproerorgaan Nius of op oproerplatform X. Deze pogingen om de hele Brosius-Gersdorf-discussie te delegitimeren als een schijndebat dat wordt aangestuurd door schimmige figuren of algoritmes, zijn vooral één ding: een economisch stimuleringspakket voor Nius, AfD & co.

Toen twee Beierse bisschoppen en kardinaal Wölki zich uitspraken en mensen voor de Bondsdag demonstreerden tegen abortus, begrepen ze de wereld waarschijnlijk niet meer.

Geen gevoel voor prioriteiten

En dat is de kern van de zaak. Delen van de politieke elite geloven nog steeds dat ze zich op Merkels grondgebied bevinden en weigeren, ondanks alle bewijzen, te erkennen dat het Duitse publiek naar rechts is opgeschoven. Ze denken dat ze er op de een of andere manier doorheen kunnen komen, zoals de voormalige bondskanselier in 2015 deed met het migratiebeleid.

Neem bijvoorbeeld het fiasco rond de elektriciteitsbelasting: ondanks recordbedragen zou er te weinig geld zijn voor de verlaging van de elektriciteitsbelasting – maar blijft er dan nog wel geld over voor het moederschapspensioen? Wie zou dat nou begrijpen? FAZ-redacteur Julia Löhr beschuldigde politici er dan ook terecht van dat ze duidelijk geen prioriteiten stellen.

Het is een vervreemding die door veel kwesties kan worden geïllustreerd, zoals de door migranten veroorzaakte veiligheidsproblemen in zwembaden of de rechtvaardigheidsdebatten rond het inkomen van burgers. De ernst van de situatie en de wens voor beleidswijziging komen in toespraken naar voren, maar te weinig in daden.

Als hysterische apen in een kooi

Maar Merkels tijdperk van aanmodderen is voorbij. Kritiek, vooral aan de politieke rand, kan zich in een flits organiseren, en wat ooit het centrum was, verschuift naar rechts. Je kunt dit negeren – of er alles aan doen om het centrum bijeen te houden. Merz en Spahn, de speerpunten van de politieke verandering, hebben de tekenen des tijds blijkbaar niet herkend toen ze deze kandidatuur steunden.

Wat blijft er over? Of het Federale Constitutionele Hof schade zal oplopen, zoals de SPD, de Groenen en de AfD met merkwaardige eensgezindheid geloven, zal pas duidelijk worden na de rechterlijke verkiezingen. Misschien is Karlsruhe net voor schade behoed: met deze benoeming zou het Federale Constitutionele Hof kwetsbaar zijn voor elke moeilijke beslissing.

Hoe dan ook, een zeer gerespecteerde advocate is beschadigd: als hysterische apen in een kooi hebben de critici van Brosius-Gersdorf haar met alle mogelijke middelen bekritiseerd.

Misbegrepen plagiaatjager

Dit omvat niet alleen essayfragmenten of juridische adviezen die uit hun context zijn gerukt. Brosius-Gersdorf is kinderloos, merkt een bezorgde vader en hoofdredacteur sarcastisch op. Dit suggereert dat ze duidelijk een hekel heeft aan kinderen, of ze nu geboren zijn of nog in de embryonale fase zitten.

Duizenden mensen online bespotten de houding en blik van de rechter. De finale kwam echter aan het einde: "Plagiaatjager" Stefan Weber zou de uitweg hebben gewezen door te wijzen op tekstuele anomalieën in Brosius-Gersdorfs academische werk. Dit leidde onmiddellijk tot enthousiaste kritiek van de CDU/CSU, die professionele twijfels opriep.

Geweldig: nu kunnen we ze wegpesten en hebben we een goede reden, dachten Spahn en co. misschien. Maar ze hadden het weer mis, want Weber zelf verklaarde kort daarna dat de vakbond hem verkeerd had begrepen: de CDU had "ten onrechte" zijn werk van plagiaat beschuldigd.

Noch extreemlinks noch ultralinks

Wat de regering-Merz hier vlak voor het zomerreces presteert, klinkt als Shakespeare. Laten we duidelijk zijn: Brosius-Gersdorf is noch extreemlinks noch ultralinks. Haar losse juridische adviezen diskwalificeren haar niet van het Federale Constitutionele Hof – rechters nemen immers geen beslissingen in hun eentje.

De regering van Merz is niet ten onder gegaan aan juridische problemen. Ze was zich simpelweg niet bewust van hoe de publieke sfeer vandaag de dag functioneert. Ze onderschatte hoe sterk de wens voor politieke verandering mensen kan mobiliseren – van politieke beïnvloeders op X tot diep in de parlementaire fractie van de partij.

Spahn heeft de maskerdeals goed doorstaan. Als hij de kar nu niet met vlag en wimpel uit de modder trekt, raakt hij beschadigd.