Het Topeng-masker of de bemiddelaar van verloren eenheid

Maar wat is die grijns? Met ontblote tanden, gerimpeld voorhoofd en ogen, behaard, ruig, boert het wezen, wordt het bezeten door een waanzinnige en hopelijk bevrijdende lach? Het masker is dat van Sida Karya, letterlijk "hij die het werk afmaakt", in topeng, een van de vormen van Balinees danstheater, de vorm die rituelen en het dagelijks leven in de hoogste mate verbindt. Het vormt de kern van het hele Balinese systeem van representatie en illustreert de rol die maskers vandaag de dag nog steeds spelen, waar topeng nog steeds een levende kunst is.

Dit gemaskerde muzikale en gedanste theater dateert uit de ^17e eeuw en wisselt sacrale dans en wereldlijk spel af. Het gaat van de meest subtiele verfijning tot karikaturen van het dagelijks leven, tot in het absurde gedreven, en biedt daarom maskers van een fabelachtige variëteit. "Het masker is een onmisbaar instrument in dit theater vanwege zijn rituele oorsprong ", legt Kati Basset, etnomusicoloog en specialist in Balinees theater, uit. Wanneer het niet om puur entertainment gaat, moet de topeng worden uitgevoerd door acteurs-dansers die zijn ingewijd, omdat het laatste gemaskerde personage, degene die de ceremonie afsluit, de Sida Karya, een ambtenaar is. En aangezien de ingewijden niet per se erg talrijk zijn en de topeng alleen door mannen wordt uitgevoerd, maakt het masker het mogelijk om van het ene personage, of liever gezegd het ene archetype, naar het andere te gaan."

De maskers zijn dan ook zeer divers en gecodificeerd volgens de voorouderlijke archetypen die de topeng uitbeeldt, in dit geval de feodale hiërarchie. Het koningsmasker, Dalem, glad, wit en gesloten. Maskers van een verfijnde of gekke prins, van een huilebalke of kokette en jaloerse prinses, van een heksenkoningin, van een strenge of wijze minister... eveneens gesloten, maar al minder geïdealiseerd dan die van de koning. Maskers van dienaren, die slechts de helft van het gezicht bedekken om te kunnen spreken, essentieel voor deze bemiddelende personages, en die niet zonder die van de commedia dell'arte te doen. En maskers van Bondres, het gewone volk, die alle vrijheden en fantasieën toestaan. "Ze vertegenwoordigen allemaal een gebrek, een fout of een handicap. Er is de hypochonder, de gekke kokettist, de luiaard, de stotteraar... Je kunt er zoveel bedenken als je wilt, en de Balinezen hebben zelfs de toerist uitgevonden, met een grote witte neus," lacht Kati Basset.

Je hebt nog 61,67% van dit artikel te lezen. De rest is gereserveerd voor abonnees.