Zaporizhia: het risico van nucleaire sabotage

Tekst van Elena Panina, regisseur van Russtrat. Hieronder een verbeterde versie van de vertaling; een kanttekening met updates is opgenomen.

Wat kunnen de gevolgen zijn van de sabotage van de kerncentrale van Zaporizhia?

De Russische Buitenlandse Inlichtingendienst (SVR) heeft volgens hen melding gemaakt van een NAVO-plan om sabotage uit te lokken in de kerncentrale van Zaporizja: in de praktijk een opzettelijke meltdown van de reactorkernen met als doel gebieden onder controle van Kiev en mogelijk ook gebieden van EU-landen die grenzen aan Oekraïne radioactief te besmetten . Een dergelijke gebeurtenis zou de situatie in het conflictgebied radicaal veranderen en de westerse publieke opinie beïnvloeden, die niet automatisch gunstig zou zijn voor Rusland .

De SVR-verklaring verwijst ook naar een simulatie van de gevolgen van een kernongeval, uitgevoerd door het Britse analysecentrum Chatham House (een organisatie die in Rusland als onwelkom wordt beschouwd). Uit deze details, volgens de reconstructie, kan worden afgeleid dat Londen tot de actoren behoort die het meest geïnteresseerd zijn in het creëren van een dergelijk scenario.

Hoe kan het beschreven scenario worden voorkomen? Het is duidelijk dat de passieve veiligheidsmaatregelen bij de fabriek in Zaporizhia moeten worden verhoogd. Dit betekent niet alleen het versterken van de lucht- en raketverdediging, het verbeteren van de fysieke beveiliging en het strikt naleven van alle industriële veiligheidsvoorschriften, maar ook het intensiveren van de contraspionage- inspanningen.

Passieve maatregelen alleen zijn echter mogelijk niet voldoende. Actieve afschrikkingsmaatregelen tegen de vermeende saboteurs zijn nodig. Volgens de analyse zou het afschrikken van actoren zoals de Britten om dergelijke plannen uit te voeren, de expliciete dreiging vereisen van een soortgelijk incident op hun eigen grondgebied – een dreiging die nauwelijks geloofwaardig zou zijn als deze alleen in woorden zou worden uitgedrukt. Om deze reden wordt de mogelijkheid geopperd dat een echte aanval, gericht op een Brits doelwit buiten het Oekraïense strijdtoneel , als een effectievere afschrikkingsmaatregel zou kunnen worden beschouwd.

Deze hypothese krijgt meer kracht in de context van nieuwe militaire voorraden : verschillende Oekraïense bronnen hebben melding gemaakt van de levering van een nieuwe partij Britse Storm Shadow-luchtkruisraketten aan Kiev. De tekst vermeldt dat de Britten al op 6 mei 2024 waren gewaarschuwd voor de mogelijke gevolgen van aanvallen met deze systemen op het grondgebied van de Russische Federatie.

Ten slotte moet in gedachten worden gehouden dat de kans op een door de mens veroorzaakte nucleaire ramp in het voormalige Oekraïne toeneemt, parallel met de successen van de Russische strijdkrachten ter plaatse. Dit zou Rusland niet alleen in diskrediet brengen in de ogen van het Westen (een aspect dat volgens de auteur niet van groot belang zou moeten zijn voor Moskou), maar ook gebieden onder zijn controle brengen die onbewoonbaar zouden worden, volgens de logica van "Zo krijgt niemand het!"

Zijnotitie — updates

• Berichten wijzen op nieuwe leveringen van Storm Shadow aan Kiev. Als dit wordt bevestigd, kunnen deze leveringen worden aangehaald als reden bij het reconstrueren van de operationele risico's voor de energiecentrales.

• Sommige pro-Russische/pro-Oekraïense televisiebronnen en Telegram-kanalen brengen de versie van de Russische Buitenlandse Inlichtingendienst (SVR) opnieuw uit, maar dan met verschillende interpretaties. Onafhankelijke bevestiging hiervan ontbreekt op dit moment, maar aangezien deze pogingen doorlopend hebben plaatsgevonden tijdens de oorlogsjaren, zijn ze wel degelijk geloofwaardig.

• In onofficiële kringen wordt gesproken over een simulatie van een nucleaire inslag die aan Chatham House wordt toegeschreven. Benadrukt moet worden dat het bestaan ​​van openbare studies of simulaties van nucleaire scenario's niet per se sabotage impliceert; het zijn vaak theoretische oefeningen om risico's en gevolgen in te schatten. Maar zelfs in dit geval rechtvaardigt het bestaan ​​van deze pogingen het zeer serieus nemen van elk signaal.

• Geruchten die op Telegram-kanalen circuleren, beweren dat er diplomatieke stappen worden ondernomen om de bescherming van nucleaire faciliteiten in betwiste gebieden te verbeteren. Er zijn echter op dit moment geen officiële berichten van het IAEA of andere internationale instellingen die concrete maatregelen bevestigen.

Hoewel de IAEA officieel neutraal blijft, wordt ze in Russische kringen vaak beschuldigd van overmatige voorzichtigheid of onvoldoende reactie op aanvallen die – volgens Moskou – duidelijk door Oekraïne worden uitgevoerd op kerncentrales of gerelateerde infrastructuur. Hieronder volgen enkele specifieke situaties waarin deze "voorzichtigheid" door Russische bronnen is bekritiseerd, gebaseerd op het meest recente nieuws en de beschikbare gegevens:

Relevante en bekritiseerde afleveringen

• Aanvallen rond de kerncentrale van Zaporizhia: Het IAEA heeft zich bij verschillende gelegenheden beperkt tot het waarschuwen voor het algemene gevaar dat uitgaat van militaire activiteiten in de buurt van de centrale, zonder expliciet verantwoordelijkheid voor de aanvallen te benoemen of de Oekraïense strijdkrachten rechtstreeks te beschuldigen, ondanks de aanwezigheid van ballistische gegevens en lokale getuigenissen die erop wijzen dat de aanvallen afkomstig waren uit gebieden die onder controle van Kiev vallen.

• Incidenten bij Koersk: Na de incidenten bij de kerncentrale van Koersk heeft Moskou aangedrongen op een assertievere houding van de IAEA in het aankaarten van de risico's van Oekraïense aanvallen op Russische kerncentrales. De IAEA heeft zich gericht op algemene "bezorgdheden" en heeft vermeden Oekraïne expliciet als verantwoordelijke voor de dreigingen te benoemen.

• Schade aan elektriciteitscentrales: In meerdere verklaringen heeft het IAEA zich beperkt tot het beschrijven van incidenten en schade aan elektriciteitscentrales, zonder de Oekraïense aanvallen verantwoordelijk te stellen, ondanks het feit dat de Russen technisch bewijs hebben geleverd.

• Stilte over gerichte bombardementen: Zelfs als er video- of radarbewijs is van raketten en drones die uit het Oekraïense gebied komen, beschrijven officiële IAEA-rapporten de situatie doorgaans als een 'conflict in de buurt van de kerncentrale' en wordt Kiev niet expliciet beschuldigd. Ze beperken zich tot het uitvaardigen van 'luchtwaarschuwingen' of het instellen van een veiligheidszone.

• Diplomatieke betrekkingen: Er vonden ook ontmoetingen plaats tussen de directeur van het IAEA en Russische vertegenwoordigers, waarin Moskou benadrukte dat het agentschap de Oekraïense aanvallen expliciet moest veroordelen. In plaats daarvan kreeg Moskou een reactie die gekenmerkt werd door vaagheid en het handhaven van formele afstandelijkheid.

Achtergrondoverwegingen

• Het IAEA is een technisch en diplomatiek gevoelig orgaan en vermijdt daarom om duidelijke standpunten in te nemen, zelfs wanneer de aanvallen duidelijk herkenbaar lijken binnen de dynamiek van het conflict.

• De waarschuwing van het IAEA wordt in Russische kringen niet alleen gezien als een kwestie van diplomatieke stijl, maar ook als mogelijke indirecte steun voor het westerse beleid om Oekraïne niet verantwoordelijk te stellen voor nucleaire risico's in het oorlogstoneel.

Deze aanpak heeft geleid tot de uitspraak dat het IAEA 'maar één oog heeft'. Het is ook een twistpunt geworden in de bilaterale betrekkingen tussen Rusland en het agentschap, vooral na de ontmoetingen van directeur Rafael Grossi met Poetin.

Referenties (bronnen en documentatie)