De tweede achternaam

In 2020, na 150 jaar burgerlijke stand in Spanje, wijzigde een wet het recht om de achternaam van de vader te gebruiken boven de achternaam van de moeder, in het streven naar gelijkheid. Het lijkt erop dat er niet veel interesse is geweest om deze traditie te veranderen, want naar schatting heeft vandaag de dag slechts 17% van de stellen hun kinderen eerst ingeschreven met de achternaam van de moeder.

Sommigen vinden het eerlijk om eerst haar naam te gebruiken, die van degene die "baart", maar de meesten noemen redenen als sonoriteit of het reële gevaar dat een patroniem uitsterft. En dan is er nog de ergernis die het kan veroorzaken als het kind in de klas Caldito of Porquet wordt genoemd. Het is waar dat achternamen uiteindelijk hun betekenis verliezen, en Calvo of Gordo neutraliseren hun betekenis omdat ze worden geassocieerd met de persoon die de naam in bezit neemt, en niet andersom.

Mijn grootmoeders heetten Mercè Pujol en Joana Arqué. Ik ben hun achternamen kwijtgeraakt, hoewel hun genen, hun verwennerij, hun kleine beetjes en hun altijd schokkende vragen nog steeds bestaan. We hebben dit verlies genaturaliseerd, dat de patroniemafdruk van zoveel vrouwen voorgoed is uitgewist, tenzij je een aristocraat bent en achternamen aan elkaar rijgt als parels aan een ketting. Ondanks de huidige vrijheid om achternamen te gebruiken, vinden velen het nog steeds een belediging om ze terug te draaien: een controversiële kwestie die voor sommigen het vaderschap in twijfel trekt. Voorrechten zijn moeilijk te verkrijgen, maar nog moeilijker te verliezen.

Iets anders is de naam van mijn grootvaders Camprubí, die op mijn identiteitsbewijs staat en die mijn dochters nog moeten erven. Eens snauwde een fotoagent, boos omdat hij het niet eens was met het budget, tegen me: "Dat je Bonet Camprubí heet, betekent nog niet dat je iemand bent." Ik stopte met lachen zonder de moeite te nemen mijn bescheiden afkomst uit te leggen, hoewel een van mijn neven ervan overtuigd is dat we familie zijn van Zenobia.

Feit is dat we van moederskant in slechts een paar jaar tijd twee Camprubís verloren hebben, terwijl mijn geliefde tante Mari Carmen is opgeslokt door de stilte van Alzheimer. Hoewel drie van de vijf broers en zussen die er ooit waren er nog zijn – mijn moeder, Mari en oom Martín – voel ik de fysieke grenzen van mijn tweede achternaam vervagen, die familie die ik als meisje had toen die jonge Camprubís in hun glimmende auto's vanuit Galicië, Almería of Madrid met hun vriendinnen (Justi, Maica en Lola) in het dorp aankwamen, die rookten met hun benen over elkaar in hun witte of kristallen kousen.

Wij zijn tot het besef gekomen dat de patroniemafdruk van zoveel vrouwen voorgoed is uitgewist.

Ze brachten diverse accenten en moderne gebruiken mee. Ja, ik vergeet al de felverlichte hoekjes van die met champagne bezaaide tafels, waar altijd een glas brak, mijn oma een kruisje sloeg en wij kinderen ernaar verlangden ons gedicht voor te dragen. In die bloemrijke idealisering van mijn kindertijd dacht ik dat iedereen jaloers was op een gezin als het mijne, met ingenieurs, leraren en altijd grappige muzikanten.

Op een boekenbeurs kwam oom Ramón me opzoeken op de stand en poseerde trots voor de foto met zijn duim omhoog: "Ik heb het gedaan, want de verkoop lijkt goed te gaan," vertelde hij me veelbetekenend. En toen oom Juan me voor het laatst meenam om octopus te eten op een feira, dacht ik eraan hoe moeilijk het voor hem moet zijn geweest om een ​​achternaam in A Coruña te maken, hoe vaak hij die moest spellen. Of de eerste dag dat hij tegen zijn kinderen zei: "Veld van robijn", dat is wat het betekent.

Mijn moeder heeft nog niet gemerkt – of is er stil van gebleven – dat ik haar tweede achternaam weer in de handtekening heb gezet van alles wat ze schrijft. Ik heb die lang geleden al afgekort om woorden te besparen en het minder saai te maken. Vandaag daagt ze me uit: zoveel jaren lezen en schrijven over feminisme, en ik, in mijn eentje, lettergrepen tellen.

Lees ook Als schijn niet bedriegt Joana Bonet Camprubí

Het is nooit te laat voor mijn moeder om de volledige signatuur, het symbolische deel van mijn dochterschap, te zien, zolang ze het maar blijft lezen, ook al heeft het voor haar nooit iets uitgemaakt.

"Een wens opschrijven is een daad van bevestiging", zegt Camila Sosa in El viaje inútil (Tusquets). Vandaar de impuls om deze teksten te schetsen, als antwoord op de wens om die Camprubí-ingeving te vatten, de fosforescentie van hun geest, verkleed als Don Juan Tenorio of bolero's en tango's zingend, hun grootvader aan de piano, alsof het leven geen einde kent.