'De Stille Oorlogen': Spanje, Marokko en het conflict waar Franco niet over wilde praten

Vanuit persoonlijke ervaringen kan een werk ontstaan dat het collectief aanspreekt. Het ontroert, raakt en spreekt gebeurtenissen aan die het individu overstijgen en een collectieve geschiedenis onthullen. Silent Wars (Norma Editorial) maakt deel uit van wat we Jaime Martíns geheugentrilogie zouden kunnen noemen: drie stripboeken die los van elkaar te lezen zijn, maar die samen een beeld schetsen (zowel letterlijk als figuurlijk) van de geschiedenis, maatschappij en cultuur van het 20e-eeuwse Spanje.

De Stille Oorlogen vertelt het verhaal van de jeugd van de ouders van de auteur, Pepe en Encarna. Hij werd gedwongen achttien maanden militaire dienst te verrichten in Ifni, een Marokkaanse enclave die tot 1969 Spaans was. Zij was een gevangene van de sociale rol die Franco's Spanje voor vrouwen had gereserveerd, voorbestemd om echtgenotes, moeders en hoeders van goede zeden te zijn. Sommigen moesten een leven onder ogen zien dat werd verzwegen door politieke, religieuze of sociale dwang; anderen, zoals de rekruten die naar Marokko zouden vertrekken, moesten omgaan met een verzwegen oorlog.

In oktober 1957 brak er een oorlog uit tussen de Spaanse garnizoenen in Ifni en het Marokkaanse Bevrijdingsleger. Het conflict duurde acht maanden (tot april 1958) en kostte 198 Spanjaarden het leven, maar het Franco-regime hield dit geheim. Zozeer zelfs dat toen de vader van de auteur in 1962 voor militaire dienst naar Ifni werd gestuurd, noch hij, noch zijn kameraden wisten dat er oorlog was uitgevochten.

"Het werd de 'stille oorlog' genoemd omdat de bevolking er nauwelijks over sprak", lezen we op deze pagina's. "Dus... je wist niets van het staakt-het-vuren?" vraagt de auteur aan zijn vader. En hij antwoordt: "Nee. En je wist ook niet van de oorlog die eraan voorafging." Jaime Martín schetst de leefomstandigheden in de verarmde Ifni-afdeling: de hitte, het schaarse voedsel, de zinloze straffen, de oude wapens en de bijna nutteloze uitrusting.

Het verhaal van de moeder vertegenwoordigt een waardevolle omkering van dat van de vader. Via haar herinneringen leren we over de Spaanse schiereilandmaatschappij in die jaren: de relaties tussen ouders en kinderen, verkering, het belang van familiedienst en het opvoeden van een gezin. Martín brengt deze twee omgevingen prachtig in beeld: het stedelijke en alledaagse leven versus de woestijn en het militaire landschap.

Deugdzame verhalenverteller Jaime Martín valt op door zijn vermogen om zijn verhalen gevoelig te maken.

Daaraan voegt hij een derde laag toe die beide samenbrengt in een oefening in autofictie, een verslag in de eerste persoon: het verhaal van de striptekenaar zelf in een moment van creatieve crisis, op zoek naar een idee dat stimulerend genoeg lijkt voor zijn nieuwe strip.

De Stille Oorlog was het eerste deel in Jaime Martíns familietrilogie. Het werd oorspronkelijk in 2013 in Frankrijk gepubliceerd (en werd genomineerd voor Beste Werk op het prestigieuze filmfestival van Angoulême ) en het jaar daarop publiceerde Norma Editorial het in het Spaans. Het is nu heruitgegeven, met extra pagina's en enkele kleuraanpassingen, zoals een rodere omslag, om beter bij de andere twee titels te passen. Aan het einde zijn ook waardevolle pagina's toegevoegd om het creatieve proces en de documentaire-inspanningen van het werk te verduidelijken.

Lees ook

Jaime Martín zette zijn onderzoek naar familieherinneringen voort met een werkelijk buitengewoon boek, gewijd aan het verhaal van zijn grootouders van moederskant, Jamás tenré veinte años (Ik word nooit twintig ) (2016), dat de prijs voor Beste Werk won op de stripbeurs van Barcelona. Vier jaar later verscheen Siempre Tenemos 20 Años (Wij worden altijd twintig ), waarin hij zijn eigen ervaringen beschrijft, van de dood van Franco tot het uitbreken van de financiële crisis van 2008. Het boek vormt een uitstekende trilogie van stripverhalen over de twintigste eeuw.

Met zijn heldere en zuivere tekeningen, ondersteund door een overvloed aan documentair bewijs, valt Martín op door zijn vermogen zijn verhalen een diep authentieke gevoeligheid te geven. Hij is niet alleen een uitstekend tekenaar (en colorist, zoals blijkt uit deze pagina's), maar hij beschikt ook over een benijdenswaardige verhalende effectiviteit waardoor zijn verhalen de lezer direct raken. We hebben Jaime Martíns nieuwste werk in deze rubriek al aanbevolen, Un oscuro manto (Een donkere mantel) , een strip over de "trementinaires" (trementinaires) van de Catalaanse Pyreneeën .

De notitie Drie boeken over strips

We raden drie boeken over strips aan, zodat je deze augustus alles kunt lezen wat je nodig hebt. Het eerste is Historia de los cómics en España (ACT), een kort maar goed gedocumenteerd overzicht van de stripgeschiedenis in ons land, van de publicatie van de eerste strip tot nu. Het bevat vier hoofdstukken, geschreven door specialisten op dit gebied: Manuel Barrero, Antonio Altarriba, Antoni Guiral, Álvaro Pons en Noelia Ibarra. Beknopt, grondig en prettig leesbaar.

Het was een groot succes om een boek samen te stellen met de interviews die Victoria Bermejo publiceerde in het gevierde tijdschrift Cairo , een publicatie die het vlaggenschip was van de nieuwe, heldere, moderne en innovatieve lijn, zonder de klassiekers te verwaarlozen. Het kennen is ervan houden. De interviews uit 'Cairo' (Efe Eme) bevatten interviews met Daniel Torres, Gallardo, Tha, Micharmut en Coll. Zoals de proloog terecht stelt: "informatie van oneindige waarde."

We sluiten af met een uitgebreide en goed gedocumenteerde biografie: De Oesterhelden: Het leven en de tragedie van de schepper van 'El Eternauta' en zijn familie (Roca Editorial), door Fernanda Nicolini en Alicia Beltrami. Deze biografie, verteld met enorme literaire kracht, duikt in het verhaal van Héctor Germán Oesterheld en de werken die hij samen met kunstenaars als Hugo Pratt en Alberto Breccia creëerde. Het beschrijft ook de omstandigheden die hem ertoe brachten El Eternauta te creëren en zijn toewijding aan cultuur en zijn ideeën, waardoor hij, zijn vier dochters, drie schoonzonen en twee kleinkinderen werden gerekend tot de "verdwenenen" (dat wil zeggen, vermoord) door de Argentijnse dictatuur. Meer dan 400 pagina's die lezen als een roman. Aangrijpend.