Lang niet alle bedrijven zijn blij met versoepeling groene Europese regels

Helemaal onderaan een brief van 15 kantjes van de European Round Table for Industry aan de Europese Commissie stonden eerder deze maand twee korte verklaringen. Levensmiddelenbedrijven Nestlé en Unilever en cosmeticabedrijf l’Oréal distantieerden zich van veel van de bezwaren die hun collegamultinationals in de pagina’s daarvoor inbrachten tegen de nog maar net ingevoerde Europese duurzaamheidsregelgeving.

Dit gebeurt hoogst zelden bij gemeenschappelijke verklaringen van deze European Round Table, waarvan grote Europese bedrijven lid zijn als TotalEnergies, Shell, BMW, Nokia en Nederlandse ondernemingen als Heineken, ASML en Philips. De grote multinationals keerden zich in hun brief tegen onderdelen van drie Europese regelingen die voortvloeien uit de Green Deal: een richtlijn voor duurzaamheidsrapportages, een over maatschappelijk verantwoord ondernemen en een over groene taxonomie, waarin is vastgelegd welke investeringen als duurzaam mogen worden beschouwd, en welke niet. Onder de vorige Europese Commissie onder voorzitterschap van Ursula von der Leyen (2019-2024) zijn die regels na een lange voorbereidingstijd met veel gelobby en onderhandelingen door het Europees Parlement aangenomen.

De nieuwe Commissie wil deze regelingen samenvoegen in één zogeheten Omnibus-regeling. Met als motivatie: versimpeling van de regels. Dat zou het concurrentievermogen van Europese bedrijven moeten vergroten.

Rechtse partijen afkerig

Veel bedrijven zagen de afgelopen weken kansen om via hun lobby-organisaties druk te zetten op de Commissie om de regels te versoepelen, gesteund door regeringen van landen als Duitsland en Frankrijk. Bovendien heeft deze Commissie ook te maken met een nieuw Europees Parlement, waarin rechtse partijen de overhand hebben die zich al afkerig hebben getoond van strenge duurzaamheidsregels. Dit weekend lekten voorstellen uit die circuleren binnen de Commissie, waaruit blijkt dat de reikwijdte van de regelingen zal worden teruggebracht.

Lang niet alle bedrijven zijn blij met vergaande aanpassingen. „We moeten het kind niet met het badwater weggooien”, zegt Bart Vandewaetere van levensmiddelengigant Nestlé (dat merken heeft als San Pellegrino, Maggi, KitKat, Nuts, Nescafé en Nespresso). De communicatiedirecteur van Nestlé Europa wijst erop dat zijn bedrijf al meer dan tien jaar op vrijwillige basis veel onderzoek heeft gedaan naar de milieu-impact en de mensenrechtenissues in de keten van zijn producten. „Wij hebben er actieplannen voor ontwikkeld, omdat wij nu weten op welke issues wij een impact hebben en welke een bedreiging vormen voor onze business. We rapporteren daar zelf al jarenlang over. De Europese regelgeving zorgt ervoor dat meer bedrijven dat moeten gaan doen. Dat creëert een gelijk speelveld en dat juichen we toe.”

Unilever stelt in een aan NRC gestuurde verklaring dat het – net als Nestlé – vreest dat het gelijke speelveld verdwijnt als de wetgeving wordt aangepast. Dat zou volgens Unilever bovendien kunnen leiden „tot rechtsonzekerheid en een gebrek aan dringend benodigde planningszekerheid”.

Versoepeling

Nestlé en andere bedrijven die zich voorlopers achten met hun duurzaamheidsbeleid vrezen nu voor stevige aanpassing van drie richtlijnen. Volgens de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) moeten grote bedrijven (meer dan 1.000 werknemers, omzet boven de 450 miljoen euro) vanaf dit jaar en kleinere beursgenoteerde bedrijven vanaf volgend jaar jaarlijks rapporteren over hun klimaat- , duurzaamheids- en sociaal beleid. Deze weken komen de eerste verslagen volgens deze nieuwe standaard uit. Ze tellen al snel 80 tot 100 pagina’s, het twee weken geleden verschenen CSRD-verslag van Nestlé zelfs bijna 200 pagina’s.

„Natuurlijk zien wij door deze exercitie ook in dat de regels vereenvoudigd zouden kunnen worden”, zegt Vandewaetere. „Maar daarvoor hoef je niet de basiswetgeving aan te passen. Daar zit vooral een agenda achter om die wetten voor een deel te blokkeren.”

Uit gelekte voorstellen blijkt dat de Commissie de CSRD alleen nog maar wil laten gelden voor de grote bedrijven die sinds dit jaar aan de nieuwe verslaggevingsrichtlijn moeten voldoen. Voor kleinere bedrijven zou de verplichting worden geschrapt.

De CSDDD (Corporate Sustainability Due Diligence Directive, ook wel aangeduid als de anti-wegkijkwet) verplicht bedrijven tot maatschappelijk verantwoord ondernemen door in hun hele keten onderzoek te doen naar mensenrechten, arbeidsomstandigheden en impact op klimaat en natuur. Ze moeten daarbij misstanden opsporen en aanpakken. Deze verplichting zou vanaf 2027 gelden voor grote en kleine bedrijven.

Die verplichting zou volgens de gelekte voorstellen nu beperkt worden tot bedrijven met meer dan 500 werknemers. Het onderzoek zou zich alleen nog hoeven uitstrekken tot de directe toeleveranciers van bedrijven, maar niet tot verder in de keten. En het zou nog maar eens in de vijf jaar moeten worden uitgevoerd, dat is in de huidige regeling nog jaarlijks.

Welke aanpassingen de Commissie in de groene taxonomie wil aanbrengen, is nog niet uitgelekt. Woensdag beslist de Europese Commissie over de Omnibus-wet.

Cacao

De vrees voor een ernstige versoepeling en vertraging van de groene wetgeving is groot bij bedrijven zoals Nestlé , Unilever, Signify en Primark. Deze bedrijven hebben al stevig geïnvesteerd om de nieuwe regelgeving in te voeren. Zij stuurden in verschillende samenwerkingsverbanden brieven aan de Europese Commissie, waarin ze aandrongen op vasthouden aan het ingezette beleid.

”Wij hebben een sterke behoefte aan voorspelbaarheid”, zegt hoofd Public Affairs Mario Giordano van Signify, de voormalige lichtdivisie van Philips. „Wij hebben ons huiswerk gedaan, investeringen gedaan, plannen op korte en lange termijn gemaakt en de klus geklaard. Als er enige overlap wordt gereduceerd en sommige regels worden versimpeld, zijn we daar niet op tegen. Maar we vrezen dat de doos van Pandora weer wordt geopend en de onderhandelingen worden heropend. Dat zou het onvoorspelbaar maken, en dat is slecht voor bedrijven.”

Zijn collega Maurice Loosschilder, hoofd duurzaamheid van Signify, benadrukt dat het CSRD-verslag dat deze week uitkomt naadloos past in het ‘klimaattransitieplan’ van het bedrijf. „Dat plan was niet gemotiveerd door de regulering die op ons afkwam, maar door ons doel om in 2040 net zero te zijn. Door te rapporteren volgens CSRD kunnen we transparant laten zien hoe we daar voortgang mee maken. Met alle stappen die we de afgelopen jaren al hadden gezet, was het voldoen aan CSRD niet zo ingewikkeld. Dat kan voor andere bedrijven complexer zijn en de investeringen kunnen dan hoger uitpakken. Vooral als ze een nog niet zo ver ontwikkelde duurzaamheidsstrategie hebben. ”

‘Heel gevaarlijk precedent’

Het zou een „heel gevaarlijk precedent” scheppen als die discussies over alle door het Europese Parlement al aangenomen regelgeving heropend worden, zegt Tsvetelina Kuzmanova van denktank Cambridge Institute for Sustainable Leadership. Die werkt nauw samen met bedrijven die zich als voorlopers beschouwen, zoals Signify, Ikea en Hennes & Mauritz. „Het gekke is dat weinig bedrijven in ons netwerk van ‘Corporate Leaders’ de afgelopen weken zijn uitgenodigd voor de consultaties die de Commissie heeft gehouden”, zegt zij. „Het wordt wel geframed alsof het gaat om concurrentievermogen, maar daar heeft het niets mee te maken. Er wordt verzocht om vertraging, maar vertraging helpt bedrijven helemaal niet als ze zich al jarenlang hebben voorbereid.”

Vertraging van de regelgeving is ook een grote vrees bij Vandewaetere van Nestlé: „Het gaat ons dan heel veel moeite kosten om bijvoorbeeld omstandigheden voor boeren daadwerkelijk te verbeteren. Wij weten op grond van alle verzamelde data dat 60 tot 70 procent van de emissies die wij veroorzaken, komt van landbouw en de landbouwproducten die wij gebruiken. Wij geven boeren premies om hun uitstoot te verminderen. Maar als een boer met zijn producten net zo makkelijk naar een concurrent van ons kan stappen die deze eisen aan zijn uitstoot niet stelt, dan is dat voor hem veel makkelijker. Hoe meer bedrijven dezelfde eisen stellen, hoe groter de kans is dat boeren hun manier van productie veranderen.”

Samen met bijna alle belangrijke concurrenten in de chocolade-industrie stuurde Nestlé een brief naar de Commissie. Die werd ook ondertekend door Amerikaanse bedrijven als Mondelez (met merken als Milka, Cote d’Or en Toblerone) en Mars Wrigley. „We hebben een aantal jaren geleden gezamenlijk met een aantal ngo’s als de Rainforest Alliance gepleit voor deze wetgeving”, zegt Vandewaetere. „Dan is het logisch dat we deze nu niet weer afgebroken willen zien worden.”

Ook Tony Chocolonely behoort tot de ondertekenaars, al hoeft het niet aan de nieuwe regelgeving te voldoen. Het jonge Nederlandse bedrijf maakt er een erekwestie van te bewijzen dat ook een kleiner bedrijf aan de regelgeving kan voldoen. „Natuurlijk hebben wij een grote voorsprong op andere bedrijven, omdat het sinds de oprichting in ons DNA zit om onderzoek in onze productieketen te doen”, zegt Belinda Borck. „Ons onlangs verschenen duurzaamheidsverslag is in grote lijnen al overeenkomstig de CSRD-richtlijn en wij willen laten zien dat ook met het volledig voldoen aan CSDDD het mogelijk is om een winstgevende business te runnen”, zegt zij. „Er zou geen onderscheid tussen grote en kleine bedrijven gemaakt moeten worden, het zou gewoon een basisnoodzaak moeten zijn om aan deze regels te voldoen. Zo goed gaat het niet in de wereld. We zien de ontbossing toenemen, de doelstellingen van het akkoord van Parijs worden niet gehaald en we zien verslechteringen in arbeidsomstandigheden.”

Ervaringen accountants

Voor kleine bedrijven kunnen de regelingen wel degelijk te gedetailleerd zijn, is de conclusie van accountants die deze weken de laatste hand leggen aan het goedkeuren van duurzaamheidsverslagen volgens de CSRD-richtlijnen. Zes grote accountantsorganisaties (Deloitte, EY, KPMG, PwC, BDO en Grant Thornton) stuurden deze maand ook een brief, waarin ze vooral voor kleinere bedrijven aandrongen op simpeler standaarden.

„Wij ronden nu de CSRD-verslagen af van veel grote bedrijven, die deze weken gepubliceerd zullen worden. Wij zien dat bedrijven aan heel veel punten moeten voldoen en een enorme hoeveelheid data moeten verzamelen. Het is nog gedetailleerder dan wij in eerste instantie hebben ingezien”, zegt Mark Vaessen, hoofd duurzaamheidsverslaggeving bij KPMG. „De echt grote bedrijven kunnen dat nog wel aan, maar kleinere en ook middelgrote bedrijven missen daarvoor de menskracht en moeten dan forse investeringen doen”, zegt hij.

Volgens KPMG zou het verstandig zijn om alleen kleine bedrijven uit te zonderen, maar niet de middelgrote. Wel zou het volgens de accountants goed zijn om het aantal standaarden waar deze aan moeten voldoen te beperken. „Je zou de CSRD voor die middelgrote bedrijven ook meer gefaseerd kunnen invoeren, zodat er eerst meer geleerd kan worden van de ervaringen van de grote bedrijven”, zegt Mariska van de Luur, lid van de raad van bestuur van KPMG Nederland. Maar van uitsluiten zijn Vaessen en zij geen voorstander. „Die middelgrote bedrijven dragen bijvoorbeeld ook voor een aanzienlijk deel bij aan de CO₂-uitstoot in Europa.”

Bij de accountants leeft de zorg dat het principe van de zogeheten dubbele materialiteit op het spel wordt gezet. Dat houdt in dat een bedrijf de verplichting heeft in het duurzaamheidsverslag twee aspecten goed toe te lichten. Wat is de impact van klimaat- en andere duurzaamheidsissues op de eigen financiële resultaten? En welke activiteiten van het bedrijf hebben invloed op milieu, natuur en de samenleving? Er gingen geruchten dat de Commissie ook aan dat principe wilde tornen, maar in de uitgelekte voorstellen is dat nog niet terug te vinden. „Europa heeft daarmee een standaard gezet, die bijvoorbeeld door landen als China en Japan is overgenomen. Het zou echt zonde zijn als dat wordt opgegeven”, zegt Vaessen.

Ook de bedrijven die bij de Commissie hebben aangeklopt, hechten grote waarde aan dit principe van dubbele materialiteit. „Wij doen die analyse al jaren, al lang voor het inwerking treden van de CSRD”, zegt Maurice Loosschilder van Signify. „Het geeft goed aan over welke issues je bedrijf zich zorgen zou moeten maken en waar het aan zou moeten werken. Bovendien kun je als je daarop verschillende bedrijven vergelijkt, echt zien wat de impact van een hele sector is en wat een individueel bedrijf daaraan bijdraagt.”

Die mening deelt Vandewaetere van Nestlé. „Dit is bedrijfsvoering die de maatschappij van bedrijven in de 21ste eeuw verwacht. Ik heb tegenover concurrenten en tegenover andere leden van de European Round Table benadrukt dat deze wetgeving de goede richting heeft.”