VVD overweegt oppositierol en sneren over en weer: dit zijn de hoogtepunten van de partijcongressen

Afgelopen weekend kwamen meerdere politieke partijen bijeen voor de partijcongressen. Daar gebeurde meer dan genoeg: van VVD die serieus de oppositie overweegt, tot politici die sneerden naar elkaar.

Eind oktober gaat Nederland naar de stembus.

Partijleider Dilan Yeşilgöz zei tegen de verzamelde pers op het VVD-congres dat de partij serieus overweegt om in de oppositie te gaan, mocht GroenLinks-PvdA gaan meeregeren. „Wij zijn niet getrouwd met het pluche.”

Op basis van de huidige peilingen haalt een combinatie van GroenLinks-PvdA, CDA, VVD en D66 gemiddeld 69 tot 83 zetels. Andere meerderheden zijn politiek onhaalbaar, bijvoorbeeld omdat partijen de PVV uitsluiten, of bestaan uit vijf partijen of meer. Yeşilgöz ziet haar partij niet graag in zo’n coalitie: „Wij gaan niet als kleinere partij in zo’n coalitie alles proberen naar rechts te trekken.”

Een links kabinet zal volgens haar „afbraakbeleid voeren, veel minder investeren en migratie niet als probleem bestempelen”. „Dan gaat er heel veel kapot in dit land.” Liever ziet zij een coalitie met JA21, BBB, CDA en D66. Die laatste twee partijen wil zij dan wel „meer naar rechts trekken”. D66 heeft al laten weten geen interesse te hebben (zie kader).

Yeşilgöz heeft op het congres van haar partij ook erkend dat zij het afgelopen zomer niet goed heeft gedaan. Zij beschuldigde Douwe Bob van Jodenhaat toen hij niet wilde optreden op een feest waar posters over zionisme hingen.

De VVD-leider bood pas excuses aan voor haar beschuldigingen toen de zanger met juridische stappen dreigde. „Het was een fout die ik veel te laat heb gecorrigeerd, dat had echt beter gemoeten”, aldus Yeşilgöz. Zij was naar eigen zeggen gefrustreerd over het toenemende antisemitisme in Nederland. „Maar het leek alsof ik tégen iemand of iets vocht, terwijl ik vóór onze manier van leven wilde vechten.”

Op het partijcongres van Partij van de Dieren werd fel gedebatteerd over het standpunt rondom investeren in defensie. Partij voor de Dieren-leider Esther Ouwehand zei die investeringen als noodzakelijk te zien. „Maar zodra we kunnen concluderen dat die investeringen niet nodig zijn, dan sta ik vooraan om de vlag uit te steken.” Uiteindelijk steunde een meerderheid de lijn van het partijbestuur.

Ouwehand noemde VVD-lijsttrekker Dilan Yeşilgöz en BBB-minister Femke Wiersma leugenaars in haar toespraak op het congres. Volgens de PvdD-leider hebben de BBB en VVD extreemrechts het kabinet binnengelaten.

Yeşilgöz loog volgens Ouwehand over familieleden van statushouders die „nareis op nareis” zouden stapelen. Daar liet de VVD het vorige kabinet op vallen, maar wat de VVD-leider zei bleek niet te kloppen. Ouwehand beschuldigde Wiersma van leugens over oplossingen uit de stikstofcrisis. Daarnaast zou ze boeren hebben voorgehouden met oplossingen te komen, terwijl die er nog niet zijn, aldus Ouwehand.

Henri Bontebal zette het CDA op het congres nadrukkelijk neer als middenpartij. „We zijn niet links, we zijn niet rechts. We zijn christendemocraten.” De partij wil „verantwoordelijkheid nemen en over partijgrenzen heen samenwerken”. Hij noemt VVD en GroenLinks-PvdA als partijen die op het gebied van migratie hetzelfde willen als het CDA: inzetten op gematigde bevolkingsgroei.

Desgevraagd wil Bontenbal niet vooruitlopen op een gedroomde coalitie, „Maar ik zie alleen over links of rechts niet snel gebeuren.” Over een mogelijke centrumrechtse samenwerking met BBB, JA21 en D66, waar Yesilgöz van droomt, zei Bontenbal: „Ik sluit geen samenwerking op voorhand uit, behalve de PVV. Dat heb ik al eerder gezegd. Persoonlijk heb ik alleen ervaring met samenwerken met VVD en D66 als Kamerlid.”

Op het congres van JA21 ging Joost Eerdmans in op de minderheidscoalitie die Geert Wilders voor zich ziet. Daar heeft hij zijn bedenkingen bij. Dan blijft het chaos, zei de JA21-leider bij de ledenvergadering van de partij in Utrecht. Desondanks sluit hij een minderheidskabinet niet helemaal uit. „Het heeft vaker gewerkt in het verleden”, lichtte Eerdmans toe na zijn toespraak.

Zonder JA21 houdt de PVV weinig partijen over die bereid zijn aan te schuiven in zo’n minderheidskabinet. Partijen als VVD en CDA hebben een coalitie met de PVV uitgesloten. Dat doet JA21 niet. „Is dat dan het stabiele antwoord op de puinhoop en de chaos die is achtergelaten? Ik vraag me dat af”, aldus Eerdmans over een minderheidscoalitie.

Hiertegenover stelt hij een „stabiele daadkrachtige centrumrechtse coalitie”. Daarom vindt hij het een belangrijke vraag welke richting Bontenbal (CDA) kiest. Daarmee doelt hij op een samenwerking over rechts of „achterop de elektrische fiets bij Frans Timmermans”.

In een toespraak op het partijcongres in Apeldoorn zei NSC-leider dat Eddy van Hijum dat de PVV veel berichten op X plaatst, maar weinig presteert. Ook begon hij over de voorstellen die NSC samen met andere partijen heeft geschreven. „Zet dat eens af tegen wat de grootste politieke fractie in de Tweede Kamer presteert. Het aantal berichten op X is omgekeerd evenredig met de aanwezigheid tijdens Kamerdebatten.”

De lijsttrekker verwees naar het debat over het onderzoek naar voormalig Kamervoorzitter Khadija Arib, waarbij PVV-Kamerlid Gidi Markuszower wegbleef. Vorig jaar bleek uit een analyse van het ANP dat de PVV gemiddeld per zetel inderdaad weinig meedoet aan debatten. „Als je structureel niet komt opdagen: korten op je salaris”, zei Van Hijum.

Wat zijn eigen partij heeft gepresteerd, is volgens Van Hijum niet genoeg geweest om Nederland te overtuigen. „Waar ligt dat aan? We hebben het afgelopen jaar vooral een kabinet gezien dat veel ruzie heeft gemaakt.”