De toekomst van het cohesiebeleid
Het cohesiebeleid is het belangrijkste investeringsbeleid van de Europese Unie en is een van de belangrijkste motoren van economische en sociale ontwikkeling. Alleen al in het laatste financiële kader, tussen 2014 en 2020, heeft dit beleid 4,4 miljoen bedrijven ondersteund en meer dan 370 duizend banen gecreëerd, wat neerkomt op ongeveer 13% van de totale overheidsinvesteringen van de Unie.
In Portugal zijn de gevolgen duidelijk merkbaar. Portugal 2020, het cohesieprogramma voor 2014-2020, hielp de regionale verschillen te verkleinen door innovatie-, werkgelegenheids- en energietransitieprojecten te financieren. Er werd meer dan 26 miljard euro aan ons land toegekend via 400.000 verschillende projecten, waarvan 86% in minder ontwikkelde regio's. De projecten stimuleerden de investeringen in deze regio's en stelden het land in staat zich aan te passen aan de Europese doelstellingen op het gebied van werkgelegenheid, armoedebestrijding, onderwijs, innovatie en energie-efficiëntie.
Maar cohesie beperkt zich niet tot economische groei. Het gaat hier om de stabiliteit van de EU zelf. Deze investeringen zijn erop gericht de ongelijkheden tussen regio's te verminderen en ervoor te zorgen dat alle gebieden, inclusief plattelandsgebieden en ultraperifere gebieden, volledig kunnen deelnemen aan de Europese interne markt.
In het Europees Parlement zijn we al begonnen met het debat over de toekomst van het cohesiebeleid na 2027, wanneer het huidige meerjarig financieel kader afloopt. Twee van de prioriteiten die wij als socialisten bepleiten voor de toekomst van dit instrument, zijn het aanpakken van de woningcrisis en het ondersteunen van de auto-industrie.
Tussen 2010 en 2023 stegen de huizenprijzen in de EU met 48% en de huren met 22%. Hierdoor werd het leven niet alleen moeilijker voor gezinnen met een laag inkomen, maar ook voor de middenklasse en jongeren. We hebben een Europese huisvestingsstrategie nodig die over een stevig cohesiebeleid beschikt ter ondersteuning van de bouw van nieuwe woningen en de renovatie van bestaande woningen. Deze steun mag niet beperkt blijven tot strikte criteria: er is een engagement op lange termijn nodig dat regio's in staat stelt hun investeringen aan te passen aan de lokale realiteit, zonder dat er één enkel model vanuit Brussel wordt ontworpen.
Ook de Europese auto-industrie kan op deze manier worden heroverwogen. Een sector in crisis, gekenmerkt door wereldwijde concurrentie en de noodzaak zich aan te passen aan nieuwe milieunormen. In verschillende regio's, met name de regio's die sterk afhankelijk zijn van de productie van onderdelen en voertuigen met verbrandingsmotoren, staan duizenden banen op de tocht. Zo ook in Portugal, waar in 2023 meer dan 300.000 voertuigen werden geproduceerd. Bovendien heeft meer dan 90% van de in de EU geproduceerde auto's minstens één onderdeel dat in ons land wordt geproduceerd, in een waardeketen waarvan honderden kleine en middelgrote bedrijven afhankelijk zijn. Het cohesiebeleid kan hierbij een belangrijke rol spelen door de omscholing van werknemers en de aanpassing van de industrie om te kunnen concurreren op de wereldmarkt, met name in het segment van de elektrische voertuigen, te financieren.
Een van de mogelijke bedreigingen voor dit instrument kwam voort uit nieuwsberichten dat de Europese Commissie bezig was met het voorbereiden van een centralisatie van het cohesiebeleid , met meer bevoegdheden voor nationale overheden en minder bemoeienis van lokale en regionale overheden bij de definitie en het beheer ervan. Deze centralisatie zou een aanzienlijk risico met zich meebrengen, omdat het subsidiariteitsbeginsel wordt genegeerd en de mogelijkheden om strategische prioriteiten te bepalen en investeringen aan te passen aan de regionale realiteit worden beperkt.
Een ander belangrijk aspect is het systematische gebruik van het cohesiebeleid om op crises te reageren, zoals gebeurde toen cohesiefondsen werden gemobiliseerd om de pandemie te bestrijden of Oekraïne te ondersteunen. Met deze aanpak wordt de financiering van structurele projecten weggenomen. Daarvoor is een instrument met voorspelbaarheid en een focus op de lange termijn nodig. In die zin heb ik betoogd dat het cohesiebeleid zijn primaire functie moet behouden: het verminderen van sociale, economische en territoriale ongelijkheden tussen alle regio's van de Europese Unie. Om te kunnen reageren op crises of onverwachte gebeurtenissen, moet er een permanent crisisresponsmechanisme worden opgezet, dat over een eigen financiering beschikt en dat niet ten koste gaat van het cohesiebeleid.
Zoals we weten, is het cohesiebeleid in Portugal een beproefd instrument en heeft het een fundamentele rol gespeeld in de ontwikkeling van ons land. Maar bovenal beperkt het zich niet tot een instrument van solidariteit, want het komt iedereen ten goede die deelneemt aan de interne markt, ongeacht of zij de directe ontvangers van de middelen zijn of niet. Het is gunstig voor zowel de lidstaat die Cohesiefondsen gebruikt voor een investering als voor de lidstaat die de lidstaat goederen of diensten levert om de investering uit te voeren. Onze visie op de toekomst van het cohesiebeleid omvat daarom een gedecentraliseerd instrument dat in staat is om structurele uitdagingen aan te gaan, ongelijkheden tussen regio's te bestrijden en een langetermijnperspectief heeft.
De auteur schrijft volgens de nieuwe spellingsafspraak
publico
