Tabaqueira wil schonere steden bewerkstelligen – en dat betekent een betere levenskwaliteit

Onder impuls van Tabaqueira, in samenwerking met de Serralves Foundation en Único, werd bij de stichting zelf een conferentie gehouden die "opkomt in de context van een groeiende roep om de transformatie van individueel en collectief gedrag in stedelijke ruimtes", met een directe impact op netheid, duurzaamheid en levenskwaliteit in steden. Dit is een oud probleem, geïdentificeerd maar nog niet opgelost, dat volgens de tabaksfabrikant – een dochteronderneming van het Noord-Amerikaanse Philip Morris – aandacht verdient, omdat het op de een of andere manier de 'auteur' is van een van de stedelijke 'plagen': sigarettenpeuken, oftewel piriscas.

"De conferentie maakt deel uit van de inzet van de organiserende entiteiten voor ecologische duurzaamheid en actief burgerschap, met als doel de dialoog tussen politieke macht, lokale autoriteiten, het bedrijfsleven, de academische wereld en het maatschappelijk middenveld te bevorderen en uitdagingen, oplossingen en goede praktijken te identificeren voor de constructie van schonere, veiligere en veerkrachtigere openbare ruimtes", aldus de organisatie.

Verschillende deelnemers aan beide conferentiepanels waren het erover eens dat consumentengedrag duidelijk een reactie is op de omgeving. Met andere woorden: "infrastructuur is wat gewoonten verandert en de norm transformeert", aldus Graça Fonseca, oprichter en directeur van Because Impacts en voormalig minister van Cultuur.

Isabel Pires de Lima, voorzitter van de raad van bestuur van de Stichting Serralves, legde uit dat Serralves, vanuit burgerschap, "milieuverantwoordelijkheid als onderdeel van haar missie heeft. Sterker nog, ze maakt deel uit van het Community Eco-management System – de eerste Portugese instelling die zich bij de organisatie heeft aangesloten."

Leonor Sottomayor, directeur institutionele zaken bij Tabaqueira – een bedrijf dat 90% van zijn productie exporteert – geeft toe de 'eerste zonde' te hebben begaan met betrekking tot sigarettenpeuken. Precies daarom heeft het bedrijf "een toewijding aan duurzaamheid" die waarschijnlijk intenser is dan die van bedrijven zonder een dergelijke visie. Tabaqueira voert al bijna twintig jaar milieucampagnes, herinnert Leonor Sottomayor zich, maar ook pilotprojecten met "verschillende partners", die allemaal een lijn van "gedragsverandering" volgen.

Het Portugese Milieuagentschap, dat deel uitmaakt van de oplossing, nam ook deel aan de conferentie. Mafalda Mota, hoofd van het agentschap, stelde dat "het dringend noodzakelijk is om ons consumptiegedrag in het algemeen te veranderen", maar meer specifiek met betrekking tot consumptie die afval genereert. "Steden weerspiegelen onze gewoonten", herinnerde ze zich, en bevestigde dat het agentschap "een zeer belangrijke rol speelt, namelijk het creëren van een collectief bewustzijn". Daartoe brengt het overheids- en private overheden en de academische wereld samen om gewoontes te veranderen.

Maar dit is slechts één van de zeven facetten die als fundamenteel naar voren komen: kinderen opvoeden, duidelijke informatie verstrekken, correct gedrag gemakkelijk maken, het goede voorbeeld geven, goede praktijken belonen, reguleren en monitoren, en de rol van de gemeenschap versterken. Dit is de aanpak die belangrijk is om (slechte) gewoonten te veranderen.

Marina Petrucci van IPSOS hield toezicht op deze (slechte) gewoonten en onthulde dat "86% van de rokers zegt bijna nooit sigarettenpeuken op de grond te gooien en 90% zegt dat ze dat vermijden." Gegevens uit direct contact, die helaas de werkelijkheid tegenspreken: 55% gooit sigarettenpeuken verkeerd weg in de stad en 46% doet dat op het strand. Bushaltes, sportstadions en tuinen zijn het ergst. Kantoorruimtes vormen minder een probleem. In gebieden met een hoge bevolkingsdichtheid is er minder sprake van onjuist weggooien – in een algemene context waarin "56% van de tabaksconsumptie binnenshuis en 44% buitenshuis plaatsvindt", en het klopt dat "verhitte tabak beter wordt weggegooid".

Graça Fonseca laat uit een onderzoek van Because Impacts zien dat mensen zich zeer bewust zijn van hun impact op het milieu. "Er is een gevoel van impact." Maar "externe omstandigheden moeten helpen", wat niet altijd het geval is, hoewel er wel een creatief gebied is dat het verkennen waard is. "Infrastructuren zijn wat gewoonten verandert en de norm transformeert", verzekerde ze, waaraan "educatie en gelaagde communicatie" zouden moeten worden toegevoegd, naast natuurlijk de afstemming van de entiteiten – verantwoordelijk en betrokken – op hetzelfde doel.

Marina Pacheco, een Portugese die bij het Zwitserse bedrijf Cortex werkt, gaf een voorbeeld van de 'goede praktijk' om kunstmatige intelligentie (AI) in te schakelen om "in realtime en te allen tijde" de netheid van de straten te monitoren. Het resultaat: middelen kunnen te allen tijde worden toegewezen aan de plaats waar zich noodsituaties voordoen. Zo helpt het bedrijf overheidsinstanties om indien nodig in te grijpen en pieksituaties te voorkomen.

Tijdens het tweede panel van de conferentie, gewijd aan het thema 'Goede praktijken en te volgen paden', verzekerde Fernando Leite, CEO van Lipor, dat lokale overheden weinig weten over de gewoonten van burgers. En dat dit een kenmerk is dat een complexe uitdaging vormt: burgers aanpakken, stedelijke schoonmaakmethoden toepassen, maar ook ongepast gedrag bestraffen, moet de weg vooruit zijn. Dit kan niet zonder eerst te investeren in bewustwording: het is essentieel, zei hij, om het primaat van onderwijs en burgerzin terug te brengen, met name op scholen – de overheid heeft hiervoor middelen, maar er moeten prioriteiten worden gesteld. Bovendien moet de boodschap continu zijn en niet in het tempo van campagnes.

Pedro Nazareth, voorzitter van Único, zei dat het zijn missie is om in tien jaar tijd zo'n 1,5 miljoen euro aan financiële middelen te werven bij tabaksproducenten om een ​​interventie te ontwikkelen die gedrag kan stimuleren, risico's kan verminderen en gedragsverandering kan stimuleren. Hij herinnerde eraan dat "inzameling en recycling geld kost".

Luís André Assunção, vicevoorzitter van de gemeente Porto Ambiente, onthulde dat de gemeente jaarlijks 10 miljoen euro uitgeeft aan stadsreiniging – en dat er geïnvesteerd is in gewoonteverandering: campagnes zijn in deze context erg belangrijk, maar lokale overheden hebben daar weinig mogelijkheden voor. Een interessant detail: de gemeente heeft besloten de stad overdag schoon te maken en niet 's nachts: "schoonmaken overdag zorgt ervoor dat mensen het zien" – en dat roept een negatieve reactie op.

Luís Capão, voorzitter van de ALU (Urban Cleaning Association), is van mening dat er nog steeds geen duidelijke oplossing is om afval te bestrijden. Een project dat wordt gemonitord, is de installatie van AI-camera's in Cascais om "giftig gedrag" te detecteren. De resulterende dataverzameling zal belangrijk zijn voor een evaluatie en vervolgens het openen van wegen om iets te bestrijden dat, in het geval van sigarettenpeuken, een plaag is.

Tot slot was Rui Costa, directeur Middelen en Speciale Projecten bij de Serralves Foundation, ook van mening dat "de bijdrage van technologie aan het verzamelen van informatie" essentieel is, vooral om belanghebbenden te laten begrijpen hoe ze moeten handelen. Hoe dan ook, en voorafgaand aan dit alles, vormen "bewustzijn en burgerschap" een soort primaire reactie die zeker een schonere toekomst mogelijk zal maken. Vooral omdat, zo herinnerde hij zich, "de regelgeving er is, maar mensen er niet eens van op de hoogte zijn" omdat er geen toezicht is.