Dichtbij de stortplaats

CPH:DOX - ook wel het Copenhagen International Documentary Film Festival genoemd - is een van de coolste plekken om je werk te presenteren. Zhanna's film werd niet alleen in de selectie opgenomen als film die het waard was om vertoond te worden, maar werd ook geselecteerd voor het competitieprogramma. Dit betekent dat de film tot de twaalf beste behoorde. Het festival is uitsluitend gewijd aan documentaires en niemand klaagt dat deze films niet interessant zijn voor het grote publiek en niet voor volle zalen zorgen.

Zhanna's film duurt 80 minuten en is een volledig werk waar drie jaar aan is gewerkt. Zijn idee was zo gaaf dat het team na een van de pitches in Duitsland geld kreeg om een ​​teaser voor de film te maken. Er waren al potentiële sponsors uit Frankrijk, maar uiteindelijk nam het Franse Centrum voor de Ondersteuning van de Nationale Cinema de financiering van het project op zich. Dit is het verhaal van een familie die in de buurt van het testterrein Semipalatinsk woont.

“Het gebeurde zo,” zegt de auteur, “dat mijn werk mij naar een gebied bracht dat grenst aan het zogenaamde vuile gebied van de vuilstortplaats zelf. Ik was verrast dat er geen zichtbare grenzen zijn, geen waarschuwingen, je begrijpt niet eens op welk punt je je op een plek bevindt waar de toegang afgesloten zou moeten worden. Het vee komt hier grazen en mensen komen hierheen en sleuren stof en straling mee naar huis. Dit feit trof mij en ik begon te zoeken naar helden met wie ik het probleem duidelijk kon maken.

Er zijn er meerdere. Een oude man schrijft een boek over de testlocatie: als kind zag hij in de verte explosies, zonder dat hij echt begreep wat het waren. Ik heb in mijn leven al vaak gezien dat familieleden, kennissen en vrienden overlijden aan ziekten die door straling zijn veroorzaakt. Zijn zoon, die gekweld wordt door de vraag: is een ziek kind in hun gezin een gevolg van de test of een onbekende straf? En de kleindochter zelf, een tiener met aplastische anemie. Bij een dergelijke ziekte kun je het klimaat niet veranderen, niet naar school gaan, is er een groot risico op bloedingen en is de gezondheidstoestand onmogelijk te voorspellen. Het blijkt dat het hele gezin voortdurend onder stress staat.

“De familie probeert te bewijzen”, zegt Zhanna, “dat de ziekte verband houdt met straling; allereerst willen ze begrijpen hoe dit is gebeurd.” Maar de officiële geneeskunde beweert dat straling niet erfelijk is en dat het er dus niets mee te maken heeft.

Ecologen die de toestand van het gebied al jarenlang bestuderen, geven echter toe dat het stralingsniveau misschien niet zo ernstig is, maar dat het wel merkbaar is en dat het mensen indirect kan beïnvloeden via vee of stof uit besmette gebieden. Over het algemeen is het onderwerp erg breed en diepgaand, ik heb veel materiaal moeten bestuderen en het was niet meteen mogelijk om de instemming van alle helden te krijgen. Daarom duurde het drie jaar om de film te maken.

Voor Zhanna zelf is dit ook een filosofisch gesprek over iets groters. En over de schade die mensen aan de wereld om hen heen toebrengen, en over de manier waarop we in het algemeen leven...

- De grootsheid van de steppe verbaasde mij. Zij, zowel door de mens beschadigd als in staat tot wederopstanding, lijkt misschien dood, maar na verloop van tijd toont zij hoe vol leven zij is. Het feit dat het eindeloos is, dat er voor het oog niets te zien is, geeft het gevoel dat we in het rad van de geschiedenis zitten en dat alles zich onvermijdelijk herhaalt: lijden, oorlogen, menselijke fouten. Het lijkt erop dat we niet uit deze vicieuze cirkel kunnen komen. Er was ook teleurstelling en zelfs wrok. We kunnen praten over de tragedie van de kolonisatie, maar het land vierde 30 jaar onafhankelijkheid. Waarom zijn we dan zo afstandelijk, waarom zijn wij, die nu leven, onverschillig voor deze pijn? Dit geldt misschien wel voor ieder van ons.

Zhanna zegt dat deze baan speciaal voor haar is. Gefilmd niet om iemands talenten te tonen, maar om zoveel mogelijk mensen te informeren. Het is goed dat de staat geld heeft gevonden voor de film, maar nu willen we niet dat de film na de wereldpremière in de kluizen van de studio belandt, maar dat deze beschikbaar is voor een zo groot mogelijk aantal kijkers en dat de aandacht wordt gevestigd op het probleem van vervuilde gebieden en de gewone mensen die daar wonen.

Ksenia EVDOKIMENKO, foto door Timofey EVDOKIMENKO, Almaty