Doğu Ergil schreef: De onbreekbare band tussen rechtvaardigheid en moraal

De relatie tussen rechtvaardigheid en moraal vormt de kern van de hedendaagse politieke filosofie, rechtstheorie en het begrip van maatschappelijke orde. Deze twee concepten vormen de basis, niet alleen op theoretisch niveau, maar ook voor het dagelijks leven en de praktijk van het burgerschap. Maar vooral de laatste jaren wordt steeds duidelijker dat deze relatie is verzwakt en dat de breuk ervan de basis vormt voor politieke en juridische ineenstortingen in sommige samenlevingen.

Hoewel rechtvaardigheid vaak met wet wordt geassocieerd, heeft het een betekenis die verder reikt dan wet. Omdat de wet niet altijd eerlijk is; De geschiedenis zit vol schijnbaar legitieme onrechtvaardigheden. Op dit punt komt moraliteit om de hoek kijken. Moraliteit functioneert als een verzameling waarden die individuen en samenlevingen in staat stelt om op intuïtieve of rationele wijze onderscheid te maken tussen wat ‘goed’ en ‘juist’ is. Het bestaan ​​van een rechtvaardige orde hangt dus niet alleen af ​​van het bestaan ​​van wetten, maar ook van de vraag of die wetten op een morele basis berusten.

Aan de andere kant verzwakt de moraal ook in een onrechtvaardige omgeving. De continuïteit van morele normen is afhankelijk van het bestaan ​​van een zeker gevoel van vertrouwen, het beginsel van eerlijkheid en het geloof in gelijkheid in de samenleving. Als individuen getuige zijn van het feit dat het rechtsmechanisme niet werkt, dat de machtigen altijd winnen en dat de wet willekeurig wordt toegepast, neigen zij ertoe om na verloop van tijd af te stappen van morele waarden . Het ontbreken van rechtvaardigheid ondermijnt dus de moraal.

Het feit dat deze twee principes nauw met elkaar verbonden zijn, dwingt ons om na te denken over hun oorsprong. Noch rechtvaardigheid, noch moraal zijn louter een verzameling regels die door de staat worden opgesteld of door een hogere autoriteit worden opgelegd. Integendeel, ze zijn het product van de wederzijdse verantwoordelijkheid van burgers, van het ideaal van een gemeenschappelijk leven en van de wil tot samenleven . Ongeschreven contracten, geschreven grondwetten en ethische principes die zijn geconstrueerd door het filter van het sociale geweten en historische ervaringen , vormen de basis van deze structuur.

De crisis waarmee we vandaag de dag worden geconfronteerd in samenlevingen waar rechtvaardigheid en moraal tegelijkertijd worden ondermijnd, is niet alleen een probleem van de rechtsstaat, maar ook een crisis van burgerschap en ethiek. Daarom mogen inspanningen om rechtvaardigheid te herstellen zich niet beperken tot alleen juridische hervormingen; Ook moet er gestreefd worden naar een alomvattende transformatie die de ethische structuur van de samenleving versterkt, gemeenschappelijke waarden bekrachtigt en het verantwoordelijkheidsgevoel vergroot.

Daarom is het begrijpen van de relatie tussen rechtvaardigheid en moraal niet alleen een filosofische, maar ook een praktische noodzaak. Deze twee waarden bestaan ​​samen, ontstaan ​​samen en verdwijnen samen. Daarom zal de zoektocht naar een rechtvaardigere wereld onvolledig blijven als deze niet gebaseerd is op een gevoel van morele verantwoordelijkheid.

Samenvatting

In dit artikel wordt de onderlinge afhankelijkheid tussen rechtvaardigheid en ethiek onderzocht. Ook wordt ingegaan op de crises die ontstaan ​​door de verzwakking van deze relatie in hedendaagse samenlevingen. Er wordt betoogd dat rechtvaardigheid niet alleen gebaseerd moet zijn op juridische normen, maar ook op morele principes; Er wordt beweerd dat crises in de rechtsstaat vaak het resultaat zijn van een ethische breuk. Er wordt benadrukt dat een rechtvaardigheidsconcept dat niet gevoed wordt door morele verantwoordelijkheid, niet houdbaar is.

Trefwoorden: rechtvaardigheid, moraal, ethiek, rechtsstaat, burgerschap, sociaal contract

Rechtvaardigheid en moraal zijn de twee oudste en meest fundamentele concepten van het politieke en sociale denken. Vanaf Plato tot op heden hebben denkers verschillende theorieën ontwikkeld over de betekenis, oorsprong en relatie van deze twee concepten. In de moderne tijd is het concept van rechtvaardigheid, en met name het concept dat met het recht wordt geassocieerd, echter steeds verder verwijderd geraakt van zijn morele dimensie. In dit artikel wordt besproken hoe rechtvaardigheid disfunctioneel wordt en de sociale orde uiteenvalt als deze losstaat van moraliteit.

1. Morele fundamenten van rechtvaardigheid

Het idee dat rechtvaardigheid niet alleen betrekking heeft op juridische normen, maar ook op morele normen, is een gemeenschappelijke deler voor veel denkers, van Aristoteles tot Rawls. Volgens Aristoteles kan rechtvaardigheid worden gedefinieerd als “de totaliteit van morele deugden” (Aristoteles, Ethica Nicomachea, boek V). John Rawls betoogt in zijn werk A Theory of Justice (1971) dat rechtvaardigheid alleen als legitiem kan worden beschouwd als deze is gebaseerd op een ‘eerlijke uitgangssituatie’ en dat dit mogelijk is met morele principes zoals gelijkwaardig respect en wederkerigheid.

Dat wil zeggen dat rechtvaardigheid evenzeer een kwestie is van op waarden gebaseerde morele verantwoordelijkheid als van verdeling. Niet alleen de implementatie van normen is belangrijk, maar ook de ethische basis waarop deze normen tot stand komen en worden gelegitimeerd.

De sociale moraal kan niet los worden gezien van het rechtvaardigheidsmechanisme. In omgevingen waar onrecht systematisch wordt en het juridische mechanisme zijn legitimiteit verliest, verliezen individuen hun vertrouwen dat er gerechtigheid zal komen, en dit leidt tot morele corruptie. Zoals Thomas Hobbes het in Leviathan verwoordde: ‘waar geen rechtvaardigheid is, is geen morele verplichting.’

In deze context betekent de ineenstorting van het recht niet alleen dat de wet niet meer werkt; Het wijst ook op de morele desintegratie van het sociale weefsel. Want waarden als vertrouwen tussen individuen, de verwachting van eerlijkheid en wederkerigheid kunnen alleen in stand worden gehouden in een goed functionerend rechtssysteem.

1. Burgerschap, contract en gemeenschappelijke ethische basis

De gemeenschappelijke basis van rechtvaardigheid en moraal is burgerlijke ethiek. Zoals Jürgen Habermas in zijn Theorie van Communicatieve Actie stelt, is sociale consensus niet alleen mogelijk via rationele onderhandeling, maar ook via een “gemeenschappelijk ethisch kader” (Habermas, 1984). Dit kader wordt vastgelegd buiten het geschreven recht, via ongeschreven sociale contracten. De verantwoordelijkheid die mensen voor elkaar dragen, wordt gevoed door ethische principes, niet door wetten.

De duurzaamheid van rechtvaardigheid hangt daarom af van de morele cultuur van burgerschap en ethische verantwoordelijkheid. Op deze basis verkrijgen de wettelijke voorschriften van de staat betekenis; anders zouden autoritarisme en willekeur onvermijdelijk zijn.

Er bestaat een onbreekbare band tussen rechtvaardigheid en moraliteit. Wanneer deze band verzwakt is, is het niet langer mogelijk om de wet te laten functioneren en een ethisch leven te leiden in de samenleving. Daarom vereist de opbouw van een rechtsstaat niet alleen institutionele hervormingen, maar ook burgerlijk en cultureel beleid dat de ethische structuur van de samenleving versterkt en de waarden van het gemeenschappelijke leven beklemtoont. Echte rechtvaardigheid kan alleen bestaan ​​in combinatie met moreel verantwoordelijkheidsgevoel.