Binnen het bewakingsnetwerk van de Taliban dat miljoenen mensen in de gaten houdt
In een druk controlecentrum, omringd door tientallen tv-schermen, toont de politiemacht van de Taliban trots haar onlangs verworven netwerk van 90.000 CCTV-camera's. Deze camera's worden gebruikt om het dagelijks leven van miljoenen mensen in de gaten te houden.
"Vanuit hier houden we de hele stad Kabul in de gaten", zegt Khalid Zadran, woordvoerder van de politiechef van de Taliban, terwijl hij naar een van de schermen wijst.
De autoriteiten zeggen dat dit soort toezicht helpt bij de bestrijding van criminaliteit, maar critici vrezen dat het zal worden gebruikt om andersdenkenden de kop in te drukken en om de strenge morele code te controleren die de islamitische Taliban-regering handhaaft op basis van hun interpretatie van de shariawetgeving .
De BBC is de eerste internationale journalist die het systeem in actie mag zien.
In de controlekamer zitten politieagenten in rijen te kijken naar de livestreams van duizenden camera's. Ze houden de levens van de zes miljoen mensen die in Kaboel wonen in de gaten.
Van kentekenplaten tot gezichtsuitdrukkingen: alles wordt gemonitord.
"Als we in bepaalde buurten groepen mensen opmerken en vermoeden dat ze betrokken zijn bij drugsgebruik, criminele activiteiten of iets verdachts, schakelen we meteen de lokale politie in", aldus Zadran.
"Ze komen snel ter plaatse om de aard van de bijeenkomst te onderzoeken."
Onder de vorige regering werd Kabul dagelijks bedreigd met aanvallen van de Taliban en zogenaamde Islamitische Staat-militanten, evenals met spraakmakende ontvoeringen en carjackings. Toen de Taliban in 2021 de macht heroverde, beloofden ze hard op te treden tegen criminaliteit.
De dramatische toename van het aantal bewakingscamera's in de hoofdstad is een teken van de toenemende verfijning in de manier waarop de Taliban wet en orde handhaven. Voor hun terugkeer waren er slechts 850 camera's in de hoofdstad, aldus een woordvoerder van de veiligheidstroepen die uit de macht werden verdreven.
De Taliban-autoriteiten hebben echter in de afgelopen drie jaar ook een reeks draconische maatregelen ingevoerd die de rechten en vrijheden van mensen beperken, met name die van vrouwen. De Taliban-regering is door geen enkel ander land formeel erkend.
Het bewakingssysteem dat de BBC in Kabul laat zien, biedt de mogelijkheid om mensen te volgen via gezichtsherkenning. In de hoek van een scherm verschijnen afbeeldingen met elk gezicht gecategoriseerd op leeftijd, geslacht en of ze een baard of gezichtsmasker hebben.
"Op heldere dagen kunnen we inzoomen op personen die kilometers verderop zijn", zegt Zadran, terwijl hij wijst op een camera die hoog op de grond staat en zich richt op een druk verkeersknooppunt.
De Taliban houden zelfs hun eigen personeel in de gaten. Bij een controlepost, terwijl soldaten de kofferbak van een auto openden voor inspectie, richtten de operators hun lenzen en zoomden in om de inhoud ervan te onderzoeken.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken zegt dat de camera's "aanzienlijk hebben bijgedragen aan het verbeteren van de veiligheid, het terugdringen van criminaliteitscijfers en het snel oppakken van overtreders". Het voegt toe dat de introductie van CCTV en motorcontroles hebben geleid tot een daling van 30% in criminaliteitscijfers tussen 2023 en 2024, maar het is niet mogelijk om deze cijfers onafhankelijk te verifiëren.
Mensenrechtenorganisaties maken zich echter zorgen over wie er precies wordt gemonitord en hoe lang.
Amnesty International zegt dat het plaatsen van camera's "onder het mom van 'nationale veiligheid' een blauwdruk vormt voor de Taliban om hun draconische beleid voort te zetten, dat de fundamentele rechten van de bevolking van Afghanistan schendt, met name van vrouwen in de openbare ruimte".
Vrouwen mogen wettelijk gezien niet buiten hun huis gehoord worden, hoewel dit in de praktijk niet strikt wordt gehandhaafd. Tienermeisjes krijgen geen toegang tot voortgezet en hoger onderwijs. Vrouwen worden uitgesloten van veel vormen van werkgelegenheid. In december vertelden vrouwen die een opleiding tot vroedvrouw of verpleegkundige volgden aan de BBC dat ze het bevel hadden gekregen om niet meer naar de lessen te komen.
Hoewel vrouwen nog steeds zichtbaar zijn op straat in steden als Kabul, moeten ze wel een gezichtsbedekking dragen.
Fariba*, een jonge afgestudeerde die met haar ouders in Kabul woont, heeft geen werk kunnen vinden sinds de Taliban aan de macht kwam. Ze vertelt de BBC dat er "grote bezorgdheid is dat bewakingscamera's gebruikt kunnen worden om de hijabs [sluiers] van vrouwen te controleren".
Volgens de Taliban heeft alleen de stadspolitie toegang tot het CCTV-systeem en maakt het Ministerie van Voortplanting van Deugd en Preventie van Onderministerie – de moraalpolitie van de Taliban – er geen gebruik van.
Fariba vreest echter dat de camera's een nog groter gevaar vormen voor tegenstanders van het Taliban-regime.
"Veel mensen, vooral ex-militairen, mensenrechtenactivisten en protesterende vrouwen, hebben moeite om zich vrij te bewegen en leven vaak in het geheim", zegt ze.
"Er is grote bezorgdheid dat bewakingscamera's ook gebruikt zullen worden om de hoofddoeken van vrouwen te controleren", zegt ze.
Human Rights Watch zegt dat Afghanistan niet over de wetgeving inzake gegevensbescherming beschikt die reguleert hoe de verzamelde CCTV-beelden worden bewaard en gebruikt.
De politie zegt dat de gegevens slechts drie maanden worden bewaard, terwijl de camera's volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken geen bedreiging vormen voor de privacy, omdat ze "worden bediend vanuit een speciale en volledig vertrouwelijke ruimte door een specifieke en professionele verantwoordelijke".
De camera's lijken in China te zijn gemaakt. De monitoren in de controlekamer en de branding op de feeds die de BBC zag, droegen de naam Dahua, een bedrijf met banden met de Chinese overheid. Eerdere berichten dat de Taliban in gesprek waren met het Chinese Huawei Technologies om camera's te kopen, werden door het bedrijf ontkend. Taliban-functionarissen weigerden vragen van de BBC te beantwoorden over waar ze de apparatuur vandaan haalden.
Een deel van de kosten voor de installatie van het nieuwe netwerk komt ten laste van de gewone Afghanen, die door het systeem in de gaten worden gehouden.
In een huis in het centrum van Kaboel sprak de BBC met Shella*, die werd gevraagd om te betalen voor een aantal camera's die in de straten bij haar huis waren geïnstalleerd.
"Ze eisten duizenden afghani's van elk huishouden," zegt ze. Dat is een groot bedrag in een land waar vrouwen die een baan hebben, misschien maar zo'n 5.000 afghani's ($68; £54) per maand verdienen.
De humanitaire situatie in Kabul, en in Afghanistan in het algemeen, blijft precair na jaren van oorlog. De economie van het land verkeert in crisis, maar internationale hulpfinanciering is grotendeels stopgezet sinds de Taliban weer aan de macht is.
Volgens de Verenigde Naties hebben 30 miljoen mensen hulp nodig.
"Als families weigerden te betalen [voor de camera's], werden ze binnen drie dagen bedreigd met water- en stroomuitval", voegt Shella toe. "We moesten leningen afsluiten om de kosten te dekken.
"Mensen lijden honger. Wat hebben ze aan die camera's?"
De Taliban zeggen dat als mensen niet willen bijdragen, ze een officiële klacht kunnen indienen.
"Deelname was vrijwillig en de donaties liepen in de honderden, niet in de duizenden", benadrukt Khalid Zadran, woordvoerder van de Taliban-politie.
Ondanks de verzekeringen maken mensenrechtenactivisten binnen en buiten Afghanistan zich nog steeds zorgen over de manier waarop zo'n krachtig bewakingssysteem zal worden ingezet.
Jaber, een groenteverkoper in Kaboel, zegt dat de camera's weer een manier zijn waarop Afghanen zich machteloos voelen.
"We worden behandeld als vuil, we krijgen geen kans om in ons levensonderhoud te voorzien en de autoriteiten beschouwen ons als waardeloos", vertelde hij aan de BBC.
"Wij kunnen niets doen."
* De namen van de vrouwen die voor dit artikel zijn geïnterviewd, zijn om veiligheidsredenen veranderd
BBC
