Doktor sayısı artmasına rağmen doktor açığı mı var? İşte üç sorun.

Berlin. Yasal sağlık sigortası olan kişilerin doktor randevusu alması aylar sürebilir. Göz doktorları, dermatologlar, ortopedistler veya psikoterapistler: ihtiyaç büyük, ancak pratisyen hekim sayısı sınırlı. Temel bakım için çok önemli olan pratisyen hekimlerin bile bazen uzun bekleme süreleri oluyor.

Almanya'daki doktor sayısı son yıllarda artmıştır. Alman Tabipler Birliği'ne (BÄK) göre, 2024 yılı sonu itibarıyla 437.000'den fazla pratisyen hekim ve psikoterapist bulunmaktaydı. Ulusal Yasal Sağlık Sigortası Hekimleri Birliği'ne (KBV) göre ise, bunların yaklaşık 190.000'i sözleşmeli hekimlerdi; yani yasal sağlık sigortası kapsamındaki hastaları tedavi ediyorlardı.

Her iki kaynak da, 15 yıl öncesine kıyasla önemli ölçüde daha fazla pratisyen hekim bildirmektedir. 2008 yılında, ulusal sağlık sigortası sistemi kapsamında yalnızca yaklaşık 151.000 hekim çalışırken, Alman Tabipler Birliği (BÄK) o dönemde toplamda 320.000'in biraz üzerinde pratisyen hekim saymıştır.

Yine de bir eksiklik var. Bazen hastalar, yaşadıkları yerden çok uzakta olsalar bile, randevu almak için birden fazla muayenehaneyi aramak zorunda kalıyorlar; çünkü çoğu zaman yeni hasta kabul edilmiyor. Peki bu kadar çok doktor varsa, bu eksiklik nereden kaynaklanıyor?

Temel sorunlardan biri, şehirler ve kırsal alanlar arasındaki eşitsiz dağılımdır. Bu eksiklik kırsal alanlarda daha belirgindir. Bu durum, kişi başına düşen doktor sayısı hesaplanırken de açıkça görülmektedir. Berlin, Hamburg ve Bremen şehir devletlerinde, 100.000 kişiye yaklaşık 300 pratisyen hekim ve psikoterapist düşmektedir. Yasal sağlık sigortası kapsamındaki diğer tüm bölgelerde bu sayı 230'u geçmezken, Brandenburg'da doktor yoğunluğu daha da düşük olup, 100.000 kişiye 200'den az hekim düşmektedir.

İlçelere bakıldığında bu eşitsizlik daha da belirginleşiyor. Almanya'da 400 ilçe ve bağımsız şehir bulunmaktadır. Şehirler açıkça en iyi hekim-nüfus oranına sahiptir. 100.000 kişi başına 200'den fazla hekim düşen tüm ilçeler kentsel ilçeler veya metropol bölgelerdir. Heidelberg ve Freiburg, 100.000 kişi başına 400'den fazla hekimle en yüksek hekim yoğunluğuna sahiptir.

Buna karşılık, Bamberg, Südwestpfalz, Neustadt an der Waldnaab, Bayreuth ve Coburg ilçelerinde özellikle az sayıda doktor ve psikoterapist bulunmaktadır. Bu bölgelerde 100.000 kişiye 100'den az doktor düşmektedir.

Ekim ayının başlarında, Bertelsmann Vakfı ve Barmer Sağlık Sistemleri Araştırma Enstitüsü tarafından yapılan bir araştırma, 2040 yılına kadar, özellikle kırsal bölgelerde, pratisyen hekim açığının potansiyel olarak yüksek olabileceği konusunda uyarıda bulundu. Araştırmada, ülke genelinde 5.000'den fazla pratisyen hekim pozisyonunun halihazırda boş olduğu belirtildi. Çok kırsal toplulukların yüzde 13'ünde ise hiç pratisyen hekim bulunmuyor.

Federal Hükümet'in Almanya Atlası, Alman belediyelerinin yarısından fazlasında en yakın pratisyen hekim muayenehanesine arabayla beş dakikadan kısa sürede ulaşılabildiğini gösterse de, bu yalnızca salt sürüş süresini hesaplıyor; arabaya yürümek, trafik sıkışıklığı ve park yeri aramak için harcanan zamanı hesaba katmıyor. Dahası, istatistikler için mevcut en son veriler 2021 yılına dayanıyor, yani birkaç yıl öncesine ait. Özellikle bazı belediyelerde seyahat süresinin 15 veya 20 dakikayı aştığı göz önüne alındığında, pratisyen hekimler için gelecek pek de parlak görünmüyor.

Bertelsmann-Barmer araştırmasının yazarlarına göre, bu sorun, her yıl tüm yeni doktorların yüzde onunun hizmet yetersizliği çeken bölgelere özel olarak alınmasıyla çözülebilir. Ayrıca, dijitalleşme, daha fazla sağlık personeli ve sağlık merkezleri aracılığıyla rahatlama sağlanması gerekiyor.

Çalışma ayrıca, birçok pratisyen hekimin ileri yaşta olmasının, yaklaşan açığın bir nedeni olduğunu ortaya koyuyor. Çalışmaya göre, pratisyen hekimlerin dörtte biri, özellikle yaşlılık nedeniyle, önümüzdeki beş yıl içinde emekli olmayı planlıyor.

Sorun sadece pratisyen hekimleri etkilemiyor: KBV'nin (Ulusal Yasal Sağlık Sigortası Hekimleri Birliği) veri sağladığı neredeyse tüm uzmanlık gruplarında, son yıllarda ortalama yaş arttı. Genel olarak, sözleşmeli hekimler artık ortalama olarak, 15 yıl öncesine göre iki yıldan fazla yaşlanıyor.

Özellikle tıbbi psikoterapistlerin ortalama yaşı çok ciddi oranda arttı: 2008'de ortalama 53 yaşında olan bu sayı, 2024'te neredeyse 61'e çıktı.

Genel olarak, 60 yaş ve üzeri sözleşmeli hekimlerin oranı artık üçte birin biraz üzerinde. On beş yıl önce, hekim veya psikoterapistlerin yalnızca yaklaşık altıda biri bu yaş grubundaydı. Buna karşılık, 50 yaşın altındaki hekimlerin oranı yüzde 40'ın üzerindeyken yüzde 35'in biraz altına düşerek azalıyor.

Alman Tabipler Birliği, tüm pratisyen hekimleri kapsayan 2024 istatistiklerinde demografik sorunlara da dikkat çekiyor: "Bugün bile pratisyen hekimlerin yüzde 23'ü 60 yaşın üzerinde ve önümüzdeki yıllarda meslek hayatından emekli olacaklar."

Doktor açığını daha da kötüleştiren bir diğer faktör de çalışma saatlerinin azalmasıdır. KBV'ye (Ulusal Yasal Sağlık Sigortası Hekimleri Birliği) göre, doktor ve psikoterapist sayısı artsa da, daha esnek çalışma saatlerine olan talep giderek artmaktadır. Bu, tam hizmet zorunluluğuyla kendi muayenehanelerini işletenlerin oranının azaldığı anlamına gelir; tıpkı haftada 30 saatten fazla çalışma taahhüdünde bulunan çalışan doktorların oranının da azaldığı gibi.

KBV verilerine göre, on beş yıl önce bu durum neredeyse tüm sözleşmeli hekim ve psikoterapistler için geçerliydi. Ancak bugün, üçte birinden fazlası yarı zamanlı çalışıyor. Raporda, "Özellikle ayrı tıbbi bakım, radyoloji ve psikoterapi alanlarındaki son derece uzmanlaşmış uzman grupları giderek daha fazla yarı zamanlı çalışıyor" deniyor.

Birincil sağlık hizmetleri üzerine yapılan çalışma bu eğilimi doğruluyor. Çalışmaya göre, pratisyen hekimler de gelecekte iş yüklerini azaltmayı planlıyor. Pratisyen hekimlerin yaklaşık dörtte biri, önümüzdeki beş yıl içinde iş yüklerini azaltmayı planlıyor; bu da ortalama olarak tam zamanlı bir pozisyonun yaklaşık dörtte biri veya haftada yaklaşık beş saat anlamına geliyor. Rahatlama arzusu özellikle yaşlı nesil arasında güçlü: Birçoğu iş yüklerini önemli ölçüde azaltmak, hatta bazı durumlarda yarıya indirmek istiyor.