Muhteşem Himalayalar'ı görmek neden giderek zorlaşıyor?

Nepal'in başkentinde Himalayaları izleyerek büyüdüm. Ayrıldığımdan beri, Dünya'nın en yüksek dağ zirvelerinden bazılarının geniş, panoramik manzaralarını özledim.

Katmandu'yu her ziyaret ettiğimde, etkileyici dağ sırasının bir anını yakalamayı umuyorum. Ancak bu günlerde, genellikle şansım olmuyor.

Bölgenin üzerinde pus halinde asılı kalan yoğun hava kirliliği asıl suçlu.

Ve bu durum, bir zamanlar gökyüzünün açık olduğu ilkbahar ve sonbahar aylarında bile gerçekleşiyor.

Geçtiğimiz nisan ayında, içinde bulunduğum uluslararası uçuş, havaalanındaki görüşü etkileyen puslu hava nedeniyle, Katmandu'ya inmeden önce gökyüzünde yaklaşık 20 tur atmak zorunda kalmıştı.

Giriş yaptığım otel, açık bir günde dağların görülebileceği makul bir yükseklikteydi; ancak iki haftalık konaklamam boyunca böyle bir gün yoktu.

Katmandu'nun hemen dışındaki Nagarkot'un en önemli noktasından bile, sanki dağlar yokmuş gibi, sadece pus görülebiliyordu.

1996'dan beri Nagarkot'ta bir otel işleten Yogendra Shakya, "Geçmişte yaptığım gibi artık burayı 'güneşin doğuşu, batışı ve Himalayalar' manzarasıyla markalaştırmıyorum" dedi.

"Şu anda sis nedeniyle bunlara sahip olamadığımız için, bunları tarih ve kültürle yeniden markaladım çünkü burada da bu turizm ürünleri var."

Bir yıl önce yaptığım bir gezide, büyüleyici Annapurna bölgesinde yapacağım bir yürüyüşte Himalayaların görkemli zirvelerini görebileceğimi ummuştum; ancak orada da pek şansım olmadı.

Bilim insanları, bölgedeki puslu hava koşullarının giderek yoğunlaştığını ve daha uzun sürdüğünü, bu nedenle görüş mesafesinin önemli ölçüde azaldığını söylüyor.

Pus, yangınlardan kaynaklanan toz ve duman parçacıkları gibi kirleticilerin bir araya gelmesiyle oluşur ve görüş mesafesini 5.000 m'nin (16.400 ft) altına düşürür. İklim değişikliği nedeniyle artık daha uzun süren kurak mevsimde gökyüzünde durgun kalır.

Haziran-eylül ayları bölgenin yağışlı mevsimidir; bu dönemde pus yerine muson bulutları dağları örtülü tutar ve görüş mesafesini düşürür.

Geleneksel olarak, Mart-Mayıs ve Ekim-Kasım ayları iş yapmak için en iyi zamanlardı çünkü bu dönemlerde gökyüzü açıktı ve görüş en iyi seviyedeydi.

Ancak artan sıcaklıklar ve yağmur eksikliği ve kötüleşen hava kirliliğiyle birlikte, bahar aylarında artık düşük görüş mesafesiyle yoğun bir pus görülüyor. Bu koşullar Aralık ayı gibi erken bir zamanda başlıyor.

Nepal'de öncü kadın trekking rehberi Lucky Chhetri, puslu hava koşullarının işlerde yüzde 40 düşüşe yol açtığını söyledi.

"Geçen yıl bir olayda, rehberlerimiz puslu koşullar nedeniyle Himalayaları gösteremediği için bir grup yürüyüşçüye tazminat ödemek zorunda kaldık" diye ekledi

1986'dan bu yana Nepal'i bir düzineden fazla kez ziyaret eden Avustralyalı bir turist, dağları görememenin "büyük bir hayal kırıklığı" olduğunu söyledi.

John Carrol, "10 yıl önce böyle değildi ama şimdi sis her yeri kapladı ve benim gibi ziyaretçiler için inanılmaz derecede hayal kırıklığı yaratıyor" dedi.

Nepal Trekking Acenteleri Derneği'nin Batı Gandaki eyaletindeki il başkanı Krishna KC, trekking sektörünün büyük sıkıntı içinde olduğunu söylüyor.

"Üye trekking operatörlerimiz depresyona giriyor çünkü Himalayalar'ı görememek iş anlamına gelmiyor. Birçoğu meslek değiştirmeyi bile düşünüyor," dedi BBC'ye.

Hindistan tarafında, Himalayalar'ın merkezinde, otelciler ve tur operatörleri, sisin şimdi daha yoğun olduğunu ve eskisinden daha hızlı geri döndüğünü söylüyor.

"Uzun kurak dönemler ve ardından geçmiştekinden farklı olarak yoğun sağanak yağışlar var. Bu nedenle seyrek yağmurlarla birlikte pus çok daha uzun süre devam ediyor," diyor Uttarakhand eyaletinde toplum tarafından işletilen bir turizm işletmesinin başında bulunan Malika Virdi.

Ancak Virdi, turistlerin ısrarcı olduğunu, dağ sıralarını göremeyen birçok kişinin şanslarını tekrar denemek için geri döndüğünü söylüyor.

Pakistan'ın Batı Himalayaları, şehir merkezlerine nispeten uzak olması nedeniyle sisten nispeten daha az etkilendi.

Ancak yerli halk, bir zamanlar Peşaver ve Gilgit gibi yerlerden rahatlıkla görülebilen sıradağların bile artık görülmediğini söylüyor.

Pakistan Çevre Koruma Ajansı'nın eski başkanı Asif Shuja, "Pus tabakası daha uzun süre havada asılı kalıyor ve geçmişte gördüğümüz dağları göremiyoruz" dedi.

Güney Asya şehirleri, dünyada hava kirliliğinin en yüksek olduğu yerler listesinde düzenli olarak ilk sıralarda yer alıyor.

Bölgedeki halk sağlığı, sıklıkla seyahat aksaklıklarına ve okulların kapatılmasına neden olan zehirli havadan ciddi şekilde etkileniyor.

Araç ve endüstriyel emisyonlar, altyapı inşaatlarından ve kuru çakıl yollardan çıkan tozlar ile atıkların açık alanda yakılması yıl boyunca hava kirliliğinin başlıca kaynaklarıdır.

Kuzey Hindistan, Pakistan ve Nepal'de kurak mevsimin uzamasıyla birlikte artan büyük orman yangınları ve çiftçilerin hasattan sonra ürün artıklarını yakması nedeniyle oluşan is de buna ekleniyor.

Sıcak havayı soğuk havanın üzerinde tutan hava koşulları bu kirleticileri hapseder ve dikey hava hareketini sınırlar; böylece kirliliğin dağılması önlenir.

Güney Asya Meteoroloji Derneği'nden Dr. Someshwor Das BBC'ye yaptığı açıklamada, "Güney Asya'da pus ve toz fırtınaları artıyor ve bu eğilimin iklim değişikliği ve diğer faktörler nedeniyle devam etmesi bekleniyor." dedi.

Nepal Hidroloji ve Meteoroloji Dairesi'ne göre, 2024 yılında Batı Nepal'in önemli turizm merkezlerinden Pokhara'daki havaalanında kaydedilen puslu gün sayısı 168'e yükseldi. Bu sayı 2020'de 23, 2021'de ise 84 idi.

Uzmanlar, kalabalık ve kirli bir bölgede yer alması nedeniyle Himalayaların dünyada en çok etkilenen sıradağlar arasında olduğunu düşünüyor.

Bu, Himalayaların göz kamaştırıcı manzarasının artık büyük ölçüde fotoğraf, resim ve kartpostallarla sınırlı kalabileceği anlamına gelebilir.

Trekking lideri Bayan Chhetri, "Müşterilerimize, bize para ödeyerek aldıkları dağları gösteremediğimizde, suçluluk duygusuyla iş yapmak zorunda kalıyoruz" dedi.

"Ve bu sis konusunda yapabileceğimiz hiçbir şey yok."