Bir Büyükelçinin Amnezisi, Starace'nin Anıları

Anı, yazarı dünyayı şoke eden olayların kahramanı veya ayrıcalıklı seyircisi olduğunda büyük tarihsel değere sahip olan asil bir edebi türdür. Örneğin, Winston Churchill'in İkinci Dünya Savaşı'nı konu alan altı ciltlik eserini ele alalım; bu eser, ona Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazandırmıştır. Bu, aslında Ukrayna'nın işgali sırasında Rusya'daki İtalyan büyükelçisi olan Giorgio Starace tarafından yeni yayınlanan, alt başlığı "Moskova'daki Bir Büyükelçinin Günlükleri" (yayıncısı Mauro Pagliai) olan "La pace difficile" adlı kitap için geçerli değil.

Lucio Caracciolo'nun önsözünde , "24 Şubat'ın tarihi dönüm noktasını doğrudan deneyimleyenlerin yapabileceği, yayımlanmamış ve aydınlatıcı tanıklıklarla dolu" bir yeniden yapılanmadan söz edilmesine aldanmamalıyız. Beklenti bu. Fakat ne yazık ki okuduklarından hayal kırıklığına uğruyor. Starace'ın günlükleri bilinen şeylerden uzun uzun bahsederken, kahramanın daha fazla araştırmasını gerektiren kısmen bilinen olaylar tamamen göz ardı ediliyor. Dikkat çeken tek açıklama General Roberto Vannacci'nin pozisyonlarıyla ilgili. Gerçekten çok ufak şeyler.

Starace, Şubat 2022'de, işgalden birkaç gün önce, Putin'in Ukrayna sınırına 150.000 adam konuşlandırdığı sırada, konuyu o dönem Moskova'daki askeri ataşe olan General Vannacci ile görüştüğünü ve Vannacci'nin "büyük çaplı bir çatışma" olasılığını dışladığını yazıyor. Birkaç gün sonra Putin “özel operasyon” duyurusunda bulunup bir tank konvoyu Kiev’e doğru ilerlediğinde, Starace uzmanın görüşünü tekrar dinlemek üzere büyükelçilikte acil bir toplantı çağırır: “General Vannacci renkli bir ifade kullanıyor: Ruslar Ukrayna’ya ‘tereyağının içinden bıçak geçer gibi’ giriyorlar ve birkaç hafta içinde Kiev’e ulaşıp Zelenski’nin teslimiyetini elde edecekler”. Her iki öngörünün de yanlış olduğu ortaya çıktı: Vannaci dünyayı geriye doğru görüyordu ve bir bakıma, ulusal güvenlikle uğraşmak yerine artık siyasetle ilgilenmesi rahatlatıcı.

Kitapta kayda değer tek anı budur, gerisi ya gereksizdir ya da kamunun malumudur. Çok daha önemli olan ise ihmallerdir. Meraklı bir okuyucu elbette gidip “Ocak 2022” paragrafını okuyacaktır, ancak hayal kırıklığının en büyüğü yalnızca Rusya'daki anketlerden bahseden küçük bir sayfa görmesi olacaktır. Ocak 2022 neden önemli? Aynı ay, doğrudan büyükelçiyi ilgilendiren bir skandal patlak verdi. Çok hassas günlerdi, Ukrayna'nın egemenliğine yönelik açık tehdit nedeniyle Batı ile Rusya arasındaki gerginlik en üst seviyeye çıkmıştı ve İtalya'da cumhurbaşkanlığı seçimi yapılıyordu. Avrupa'da Moskova'ya yönelik yaptırımların görüşüldüğü bu dönemde, büyük İtalyan şirketlerinin Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir araya geleceği haberi ortaya çıktı.

Financial Times'ın, aralarında devlet şirketlerinin de bulunduğu katılımcıların listesini yayınlamasıyla dava uluslararası bir boyuta taşınıyor. Başbakan Mario Draghi de çok mahcup çünkü o dönemde İtalya, Kremlin'le tarihi iyi ilişkileri nedeniyle Batı'nın yumuşak karnı olarak görülüyordu. Palazzo Chigi, bu nedenle toplantıyı iptal etmeye çalışıyor ancak özel şirketlere hiçbir şey dayatamadığı için, kamu şirketlerinin başkanlarını arayarak böyle utanç verici bir toplantıya katılmamaları yönünde "telkinlerde" bulunuyor . Aslında Snam'dan Marco Alverà, Saipem'den Francesco Caio ve Eni'den Claudio Descalzi Putin'in davetini reddetti. Ancak 26 Ocak'taki toplantıya Enel CEO'su Francesco Starace , aynı zamanda İtalya'nın Moskova Büyükelçisi Giorgio'nun kardeşi de katıldı. Palazzo Chigi de, belli ki, Enel'den katılmamasını istemişti; ancak bir tanığın söylediğine göre, "aşağılayıcı bir tavırla" hissedarın davetine, hükümetin işgal hakkındaki siyasi kaygılarının "asılsız" olduğunu iddia ederek yanıt vermişti (Enel de belli ki Vannacci'nin görüşlerine güveniyordu).

Batı'nın birlik ve kararlılık göstermesi gereken bir dönemde Putin, yedi hükümet bakanı ve Rosneft gibi enerji devlerinin başkanlarıyla yaptığı görüşme, Washington, Brüksel ve diğer Avrupa şansölyelerinde hayal kırıklığına yol açtı. Starace'nin 2021 sonbaharında atanması sırasında gündeme gelen itirazların yer aldığı Palazzo Chigi'ye ek olarak, Rusya'da önemli çıkarları bulunan ve dolayısıyla küresel ölçekte potansiyel bir çıkar çatışması içinde olan, üstelik jeopolitik ve askeri gerginlik aşamasında olan bir devlet enerji şirketinin CEO'sunun kardeşinin Moskova büyükelçisi olarak seçilmesi fırsatı yeniden gündeme geldi (bu itirazlar daha sonra Dışişleri Bakanı Luigi Di Maio'nun Starace'nin ismi üzerindeki güçlü ısrarıyla aşıldı).

Hikayenin paradoksal tarafı ise büyükelçinin en büyük sponsoru olan Di Maio'nun bile İtalyan şirketleri ile Putin arasındaki bu görüşmeden haberdar olmamasıdır. Copasir'in üç üyesinin o dönemde bir basın açıklamasında yazdıklarına göre - Enrico Borghi (PD), Elio Vito (FI) ve Federica Dieni (M5S, ikincisi Di Maio ile aynı partidendi) - Putin ile görüşme "Farnesina'nın bilgisi olmadan" gerçekleşti. Kitabında yazdığına göre, Di Maio ile mükemmel ilişkileri olan Moskova'daki İtalyan büyükelçisi, Dışişleri Bakanı'nı uyarmamıştı.

Bu hassas hikayenin, kendisi için kişisel düzeyde, ülkesi için ise uluslararası düzeyde, yalnızca başkahramanın açıklayabileceği ayrıntıları bilmek ilginç olurdu. Ama Starace'ın "günlüklerinde" buna dair hiçbir iz yok. Bu açıkça yeni bir edebi türdür: anılar değil, bir büyükelçinin hafıza kayıpları.

Bu konular hakkında daha fazlası: