2025 Arjantin seçimleri Milei hükümetinin istikrarını ve geleceğini belirleyecek

Dünya bir dönüm noktasından geçiyor ve yaklaşan parlamento seçimleriyle Arjantin, küresel gerginliklerin merkezinde yer alıyor. Yeni Trump döneminde Amerikan gücünün yeniden öne çıkması ve savaş sonrası Ukrayna'da yaşanabilecek muhtemel gelişmeler jeopolitik satranç tahtasının yeniden şekillenmesine yol açacak gibi görünüyor. Latin Amerika da kendi ikilemiyle karşı karşıya: Ekonomik krizler, toplumsal hoşnutsuzluk ve farklı türden popülist liderliklerin yükselişi. Bu bağlamda Arjantin bir istisna değil, ama önemli bir oyuncu. Yaklaşan seçimler yalnızca Javier Milei'nin yönetilebilirliğini değil, aynı zamanda ülkenin yeni dünya düzeni karşısında izleyeceği yolu da belirleyecek: Yeni küresel aşırı sağla olan hizalanmasını derinleştirecek mi, yoksa liberteryen deneyinin sınırlarıyla mı yüzleşecek?

Arjantin Devlet Başkanı, 2025'e ülkeyi DSÖ'den çekerek, Trumpçı politikaları alkışlayarak, Paris Anlaşması'ndan çekilmekle tehdit ederek, "uyanık ideolojiye" savaş açarak, Musk'la görüşerek ve son günlerde davalara ve azil taleplerine yol açan sahte bir kripto para birimini teşvik ederek başladı. Arjantin bu yıl, Milei'nin zaferiyle yaşadıkları dağınıklığın ardından, geleneksel güçleri - Adaletçi Parti (PJ) liderliğindeki Peronizm ve Cumhuriyetçi Öneri (PRO) liderliğindeki merkez sağ - yeniden tanımlayacak bir seçimle karşı karşıya. 26 Ekim'de Arjantin Kongresi'ndeki milletvekillerinin yarısı ve senatörlerin üçte biri seçilecek ve 12 eyalette ve Buenos Aires Özerk Şehri'nde parlamento seçimleri yapılacak.

Sonuçlara bağlı olarak, siyasi sahne 2027 başkanlık seçimleri için şekillenmeye başlayacak. Eski Başkan Mauricio Macri liderliğindeki PRO, önceki seçimlerde Unión Cívica Radical, Coalición Cívica ARI ve Kirchnerci olmayan Peronizm kesimleriyle yaptıkları gibi, merkez sağ yelpazesi içinde olası ittifakları dile getirmeye çalışıyor. Ancak hükümete birkaç PRO liderinin dahil edilmesi ve Arjantin Devlet Başkanı'nın son dönemde "PRO ile her yere birlikte gideriz ya da ayrı ayrı gideriz" şeklindeki açıklamaları, Milei'nin partisi La Libertad Avanza ile ittifak kurma olasılığını dışlamıyor.

Kripto para tartışmalarına karıştığı iddia edilen Arjantin Devlet Başkanı'nın kız kardeşi Karina Milei, Temsilciler Meclisi'ndeki 257 sandalyeden yalnızca 39'una sahip olan Liberteryen Parti'nin tüm eyaletlerdeki yapılanmasından sorumlu.

Peronizm açısından ise eski cumhurbaşkanı ve Kasım 2024'ten bu yana Adaletçi Parti'nin lideri olan Cristina Kirchner, kendisini iki kez cumhurbaşkanlığına taşıyan Peronist ideolojik alanı yeniden yapılandırmaya çalışıyor. Daha önce Cordoba eyaletinin eski valisi Juan Schiaretti önderliğinde yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde başarısızlığa uğrayan Kirchnerci olmayan Peronistler, merkez alanı ve Kirchner'den memnun olmayan tüm Peronistler için yarışmayı planladıkları Hacemos partisini kaydettiler.

Şu anda parlamentoda derin bir parçalanma manzarası var. Yasama seçimlerinde en fazla risk alan siyasi partiler, 2021 seçimlerini kazananlar, yani sağcı Juntos por el Cambio koalisyonu ve Kirchnerist Frente de Todos koalisyonunu oluşturan partiler. Partilerin ittifak veya konfederasyonlarının Ulusal Seçim Müdürlüğü'nden tanınması için başvuruda bulunmaları için son tarih 15 Mayıs 2025'tir. Bu seçimlerle başkanlık yönetiminin desteklenmesi veya reddedilmesinin yanı sıra sağda kimin baskın olduğunu ve 2027 başkanlık seçimlerinde olası adaylardan Kirchner'in hayatta kalma kapasitesinin ne olduğunu da öğreneceğiz.

Öte yandan, Buenos Aires eyaleti ve başkenti Arjantin seçimlerinde kilit öneme sahip, zira nüfusun neredeyse yarısını oluşturuyorlar; ancak Javier Milei ile bir şeyler değişti. Cumhurbaşkanı ve onun siyasi hareketi, son cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ulusal siyasette bir kırılma yarattı ve bunu iç kesimlerdeki seçmenlerin büyük desteğiyle başardı. Milei, başkentte doğmuş olmasına rağmen, yoksulluğun ve güvensizliğin sembolik toprağı olan Buenos Aires metropol alanıyla derin Arjantin öfkesini dile getirmeyi başardı. Buenos Aires eyaletinde son on yıllarda Kirchnerizm, başkentte ise merkez sağ egemen durumda. Ancak başkent ve eyalet artık ulusal hükümete destek tabanını temsil etmiyor; bu durum, Macri'nin partisinin başkentte, Kirchnerizm'in ise eyalette kazandığı cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunda da görüldü. Nüfus ağırlığı göz önüne alındığında Milei'nin orada iki önemli seçim savaşı var.

Liberteryenlerin zaferinden bu yana geçen bir buçuk yılda, hükümeti zorunluluk kararnamelerini sürdürme ve vetolarını sürdürme yeteneğini gösterdi, ancak kendi projelerini onaylama konusunda başarısız oldu. Yürütme, Aralık 2023'te %25'e ulaşan aylık enflasyonu tek haneye düşürdü, ancak mali ayarlamanın olası toplumsal maliyetinin yanı sıra Milei'nin kışkırtıcı başkanlık tarzı nedeniyle siyasi çatlakların derinleşmesi henüz görülmedi. İktidar partisi, bu seçimlerde parlamento çoğunluğunu elde ederek, Correo Argentino ve Aerolíneas Argentinas gibi kamu şirketlerinin özelleştirilmesi gibi vaat edilen yapısal reformları ilerletmeyi hedefliyor. Ancak bu tür düzenlemelerin yapılabilmesi için yasama organının onayı gerekiyor; zira zorunluluk ve aciliyet kararıyla yapılan özelleştirmeler anayasaya aykırı sayılabilecek. Muhalefet ise bu kararnamelerin çıkarılmasını engellemek ve iş reformu veya kulüplerin özelleştirilmesi gibi daha önce mahkemeye taşınmış kararnamelerin bazılarını geri çevirmek için çoğunluğu sağlamayı umuyor.

Seçimlerin adayların geleceğe yönelik beklentileri üzerinde nasıl bir etkisi olabilir? 2005 yılından bu yana yapılan son beş ulusal yasama seçiminde, iktidardaki hükümetler iki kez kazandı ve üç kez yenildi. Ancak Kirchnerizm'in 2009'daki yenilgisi, 2011'de yeniden seçilmesini engellemediği gibi, Macri hükümetinin 2017'deki başarısı da 2019'da devamlılığını garanti altına almadı. İyi bir yasama sonucu, reformları uygulama kapasitesini güçlendirebilir ve bölgesel etkiyi genişletebilir, ancak bir sonraki başkanlık seçimlerinde siyasi işaretin değişmesini veya kalıcılığını mutlaka etkilemez.

Arjantin yönetimi, Milei'nin vahşetinin toplumsal bir patlamaya yol açmasını engellemeyi başarabilecek mi? Fiyatlarda ve döviz kurunda göreceli istikrar, Arjantin'de genel olarak politik ve ekonomik istikrarın ana göstergesi olarak görülen dolar nedeniyle, bu gelişmeleri olumlu değerlendiren bir kesimin desteğini korumasına olanak tanıyabilir.

Peki, hala güçlü bir sanayiye sahip olmayan Arjantin'in devasa lityum ve gaz rezervlerinden kim faydalanacak? Ülke için kritik bir seçim yılı yaşanırken, ittifakların yeniden tanımlandığı bir dünyada yol ayrımına geliniyor. Milei, hem içeride hem dışarıda bir ayarlama vadederken, Arjantin'i Çin'den uzaklaştırma, BRICS'i terk etme ve Musk ve Trump ile olan iyi ilişkilerinin de desteğiyle yeni ABD yönetimiyle bağları güçlendirme planı, özellikle hammadde rekabetinin arttığı bir ortamda, ülkenin doğal kaynaklarının sömürülmesi üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Ancak uluslararası ittifakların yeniden tanımlanmasının yarattığı belirsizlik ve Milei'nin sahte bir kripto para birimini teşvik etmesiyle ilgili tartışmalar, onun görünürdeki istikrarı konusunda şüphe uyandırıyor. Arjantin'in kaynaklarını değerlendirip yolunu istikrara kavuşturup kavuşturmayacağını, yoksa değişen dünyanın belirsizliği içinde sıkışıp kalıp kalmayacağını, zaman, seçimler ve hükümet kararları belirleyecek.