De dood van een icoon | Diane Keaton: een onafhankelijke vrouw onder mannen

"Ik ben een vrouw in een mannenwereld", zei Diane Keaton ooit. Ze speelde met grote acteurs en had relaties met hen (Woody Allen, Al Pacino, Warren Beatty), maar was natuurlijk zelf ook een grootheid, los van deze mannen. Ook al zei ze graag over zichzelf: "Ik ben volkomen normaal." Goldie Hawn verklaarde dat Keaton "een spoor van toverstof achterliet". Dat is een heel typische manier om het te zeggen. Je zou het ook prozaïscher kunnen zeggen, zoals de "Neue Zürcher Zeitung" deed: gedurende haar hele carrière heeft Keaton vooral moderne vrouwen belichaamd "die, in een wereld in beroering, voortdurend heen en weer slingeren tussen machteloosheid en zelfbeschikking, autonomie en afhankelijkheid." Zelfbekrachtiging wint meestal.

Dit gebeurde paradigmatisch minder in de drie films van "The Godfather" (1972, 1974, 1990), waarin Keaton, als vrouw van een maffiabaas (Al Pacino) die steeds meer een emotieloos monster wordt, zich moet terugtrekken, dan in de Woody Allen-films uit die klassieke periode. Vooral in "Anne Hall" (1977), waarmee Keaton en Allen hun internationale doorbraak bereikten. De film won vijf Oscars, waaronder één voor Beste Regisseur voor Allen en één voor Beste Actrice voor Keaton. Opmerkelijk is dat de film in West-Duitsland werd uitgebracht als "Der Stadtanrose" (Annie Hall), verwijzend naar het ongelukkige hoofdpersonage (Allen), terwijl hij in het Amerikaanse origineel naar de vrouwelijke hoofdpersoon was vernoemd. Diane Keaton heette eigenlijk Diane Hall; de achternaam die ze als kunstenaar koos, was de meisjesnaam van haar moeder. "Annie Hall" is een briljant onderhoudend liefdesverhaal tussen twee intellectuelen in New York, verteld op meerdere niveaus. Ook al mislukt het, ze zijn uiteindelijk niet onvriendelijk tegenover elkaar. Net zoals Keaton nooit afstand heeft genomen van Allen, ondanks de beschuldigingen van pedofilie tegen hem.

Tot de jaren tachtig waren de twee populaire rolmodellen voor stedelijke, links-liberale, middenklasse Europese academici. Veel mannen gedroegen zich net zo ongemakkelijk en absurd als Woody Allen en wilden dat niet toegeven; veel vrouwen kleedden zich als Diane Keaton, die een stijlicoon werd door broekpakken, stropdassen en bijvoorbeeld bolhoeden zo te combineren dat zowel lezers van "Brigitte" als "Emma" in West-Duitsland er vaak naar wilden imiteren. In 1996 liet Keaton, samen met Bette Midler en Goldie Hawn, hen in de komedie "The Wives Club" zien hoe ze met egoïstische echtgenoten om moeten gaan.

Keaton zelf is nooit getrouwd geweest – waarom zou ze dat ook zijn? Ze was een zeer onafhankelijke vrouw die haar eigen films maakte (die het thema familie op een originele manier behandelden) en zich intensief bezighield met fotografie en architectuur. "Sinds ik op mijn negentiende naar New York kwam, heb ik 46 appartementen en huizen gehuurd, bezeten en verkocht. Minstens," vertelde ze in 2015 aan Elle magazine. Zelf verhuisde ze tot op hoge leeftijd nog regelmatig en verbouwde ze huizen voor beroemde vrienden zoals Madonna, zei ze. "De mogelijkheden betoveren me, de dromen van een andere plek. Het is een verslaving en een probleem, dat weet ik." Diane Keaton overleed afgelopen zaterdag op 79-jarige leeftijd in haar geboortestad Los Angeles.