Sporenelementen | Voldoende jodium uit zeevis

Sinds 2021 is er in Duitsland een trend gaande naar minder visconsumptie. Waar de visconsumptie in 2020 gemiddeld 14,8 kg per persoon bedroeg, was dit in 2024 al gestegen tot 12,1 kg per persoon per jaar. Daar zijn tal van redenen voor: veel visbestanden worden als overbevist beschouwd. De visprijzen zijn gestegen. Sommige vissoorten bevatten schadelijke stoffen uit het milieu, zoals PCB's (polychloorbifenylen) en kwik. Bovendien geven jongeren vaak de voorkeur aan een plantaardig dieet.

Niettemin zijn zeevis en schaaldieren een goede bron van de essentiële sporenelementen jodium en selenium, evenals van sterk onverzadigde vetzuren en vitamine D. Jodium wordt gebruikt bij de aanmaak van schildklierhormonen. Met behulp van deze hormonen beïnvloedt de schildklier, gelegen aan de voorkant van de nek, de warmteproductie van het lichaam, de activiteit van het zenuwstelsel en de hersenontwikkeling bij kinderen en adolescenten. Zelfs in de baarmoeder zijn zich ontwikkelende embryo's afhankelijk van de continue productie van schildklierhormonen.

Bij hyperthyreoïdie moet de inname van jodiumrijk voedsel streng worden beperkt.

-

Verschillende bronnen dragen bij aan een regelmatige aanvoer van jodium. Deze omvatten gejodeerd keukenzout of met zeewier verrijkt zout met een gedefinieerd en strikt gecontroleerd jodiumgehalte. Jodiumtabletten worden door artsen aanbevolen bij een vastgesteld jodiumtekort. Voor baby's van 6 maanden en ouder, die nog geen zoute voedingsmiddelen mogen eten, kan een dagelijkse dosis van 50 microgram jodium geschikt zijn, in overleg met een kinderarts.

Jodiumtabletten mogen echter niet op eigen initiatief worden ingenomen, omdat ze gezondheidsrisico's met zich meebrengen. Ongewoon hoge jodiumgehaltes kunnen een gezondheidsrisico vormen, vooral voor sommige vrouwen. Bijvoorbeeld als ze in hun jeugd gewend waren aan een zeer lage jodiuminname, zoals het geval kan zijn in bergachtige gebieden in Zuid- en Zuidoost-Duitsland.

Schildklieraandoeningen kunnen zich manifesteren in situaties van hormonale veranderingen zoals de puberteit, tijdens en kort na de zwangerschap, of tijdens de menopauze. De auto-immuunziekte Hashimoto, vernoemd naar de gelijknamige Japanse arts, kan beginnen met symptomen van hyperthyreoïdie. Na zes maanden tot enkele jaren kan deze ontstekingsziekte zich ontwikkelen tot hypothyreoïdie, gepaard gaand met vermoeidheid en depressie .

Een overactieve schildklier, zoals de ziekte van Graves, wordt soms pas vastgesteld na een botbreuk door osteoporose. Klassieke symptomen zijn onder andere uitpuilende ogen, een snelle hartslag of slapeloosheid.

Bij hyperthyreoïdie wordt meestal een medicijn voorgeschreven dat de schildklieractiviteit vertraagt, dat minstens een jaar lang moet worden ingenomen. Het is ook nuttig om de inname van jodiumrijk voedsel, met name jodiumrijk zeewier, sterk te beperken.

De inflammatoire auto-immuunziekte Hashimoto kan ook verergeren door overmatige jodiuminname. Als dit leidt tot hypothyreoïdie, wordt schildklierhormoon in voorzichtige doses ingenomen. Omdat dit hormoon het lichaam van een constante hoeveelheid jodium voorziet, zijn jodiumtabletten niet nodig. Dit verandert echter wanneer een vrouw zwanger wordt. Dan neemt de dagelijkse jodiumbehoefte toe.

In de Alpen droegen jonge vrouwen vroeger een struma om het begin van een zwangerschap aan te geven, omdat de schildklier in die periode begon te groeien om meer jodium te absorberen. Individueel afgestemde doses jodium, selenium en ijzer, toegediend in overleg met een gynaecoloog en endocrinoloog, zijn bijzonder belangrijk voor de embryonale ontwikkeling. Zo adviseren endocrinologen een voorzichtige dosis van 100 microgram jodium per dag voor vrouwen met de ziekte van Hashimoto tijdens de zwangerschap. Dit komt overeen met ongeveer de helft van de dagelijkse behoefte van gezonde zwangere en zogende vrouwen.

Voedingsmiddelen zoals koemelk en kaas bevatten ook jodium. Het is belangrijk om te weten dat biologische zuivelproducten gemiddeld slechts de helft van de hoeveelheid jodium bevatten, omdat het voer is aangevuld met minder sporenelementen. Vette vissoorten zoals haring, makreel, zalm en tarbot bevatten slechts ongeveer een kwart van de hoeveelheid jodium in vergelijking met kabeljauw of koolvis. Deze vette vissoorten leveren echter bepaalde sterk onverzadigde vetzuren, die ook nodig zijn voor de hersenfunctie.

Als u van plan bent om regelmatig zeewier te consumeren om jodium binnen te krijgen in een veganistisch dieet, is uiterste voorzichtigheid geboden, aangezien het jodiumgehalte sterk varieert tussen verschillende zeewiersoorten. In dit verband waarschuwt Alessa Klug van de wetenschappelijke afdeling van de Duitse Vereniging voor Voeding (DGE) tegen de consumptie van zeewier waarvan het jodiumgehalte niet is vermeld.

Ter illustratie een rekenvoorbeeld: voor zes kleine sushirollen, zoals geportioneerd in Aziatische restaurants of discountwinkels, wordt twee gram gedroogde zeewiervellen verwerkt. Als het gebruikte zeewier 100 microgram jodium per gram bevat, zoals aangegeven voor nori-zeewier van een online winkel, zouden deze zes kleine sushirollen al 130 procent van de totale dagelijkse inname dekken. Daarom moet een maximale consumptiehoeveelheid als waarschuwing worden vermeld. Restaurantborden serveren echter vaak tot wel 24 sushirollen. Bovendien kan één gram zeewier, vanwege de sterke schommelingen, tussen de 16 (nori) en 5000 microgram jodium (kelp) bevatten.

Normaal gesproken beschikt een gezonde schildklier over een beschermingsmechanisme tegen overmatige jodiuminname door de opname van jodium te blokkeren. Dit mechanisme wordt gebruikt bij nucleaire ongelukken, waarbij extreem hoge doses jodium zouden worden verspreid .

Bij een dubbele of drievoudige dagelijkse dosis treedt dit beschermingsmechanisme nog niet in werking. Vooral mensen met een schildklieraandoening kunnen echter ernstige symptomen ervaren, zoals rusteloosheid, trillingen of een snelle hartslag. Bij twijfel moet sushi gemaakt met zeewierbladeren volledig worden vermeden. Langdurige overmatige jodiuminname kan echter ook bij gezonde mensen leiden tot schildklieraandoeningen, waarschuwt het Bundesamt für Consumentenschutz und Lebensmittel (Bundesamt für Consumentenschutz und Lebensmittel).

Met algenolie liggen de zaken anders. Deze oliën, die een plantaardig dieet kunnen aanvullen met sterk onverzadigde omega-3-vetzuren, worden meestal gewonnen uit microalgen. Deze worden op hun beurt gekweekt in zoet water en bevatten geen noemenswaardige hoeveelheden jodium.