In Kenia zorgt extreem politiegeweld voor woede bij Generatie Z

Minstens zestien mensen kwamen om het leven en meer dan 400 raakten gewond, van wie 83 ernstig, [op 26 juni] tijdens protesten tegen politiegeweld die Kenia schokten, een jaar na de aanval van jongeren op het parlement. [Al in juni 2024 bestormden Keniaanse demonstranten het Keniaanse parlement in Nairobi. Ze protesteerden tegen nieuwe belastingen.] Het land kampt al enkele weken met een golf van politiegeweld, en alleen al deze maand zijn minstens twintig mensen door de politie gedood.

Een week eerder schoot de politie een ongewapende straatverkoper, Boniface Kariuki, door het hoofd tijdens onrust na de dood van een andere jongeman, Albert Ojwang, in de politiecel van Nairobi. [Deze blogger werd op 8 juni dood aangetroffen in een politiecel. Hij was gearresteerd wegens "valse berichten plaatsen" op sociale media.] De verontwaardiging over beide incidenten dwong een plaatsvervangend politiechef tot aftreden (ondanks het feit dat de staat vervolging verhindert) en leidde tot de aanklacht tegen verschillende agenten. Gerechtigheid blijft echter uit voor de meeste slachtoffers, waaronder de meer dan 60 mensen die door de politie werden gedood tijdens de protesten van 2024.

De strijd tegen politiegeweld was een belangrijk onderdeel van William Ruto's campagne in 2022, maar sinds zijn aantreden is hij teruggevallen op de oude gewoonte van zijn voorgangers: zijn toevlucht nemen tot geweld om publieke onvrede te onderdrukken. Dit probleem, dat ondanks decennia van hervormingspogingen blijft bestaan, onderstreept hoe moeilijk het is om koloniale instellingen te transformeren die de overheersing en belangen van een kleine elite versterken. Het is niet alleen politiek, maar ook institutioneel.

De Keniaanse Nationale Politie is een directe afstammeling van de koloniale politie, die niet de taak had de bevolking te dienen of te beschermen, maar haar te domineren en uit te buiten. Vanaf het begin was de politie de bewapende vleugel van een gewelddadige en onteigenende staat.

In een rapport uit 2009 werd de eenheid omschreven als een "strafbare burgercontrole-eenheid". De rekrutering, training en praktijken zijn erop gericht de leden te dehumaniseren, hen te isoleren van de burgers die ze geacht worden te dienen en hun loyaliteit aan de heersende klasse te verzekeren. Politieagenten, die in slechte omstandigheden leven, slecht betaald worden en geïsoleerd zijn, gedragen zich vaak meer als een bezettingsmacht en een verlengstuk van de uitbuitingsmechanismen van de elite dan als een publieke dienst.

Ze zijn niet alleen instrumenten van de politiek. Ze maken deel uit van een enorm systeem van afpersing.

Politiecontroles zijn als tolhuisjes, en de meeste arrestaties – een op de vijf Kenianen wordt elke twee jaar gearresteerd – zijn simpelweg bedoeld om geld af te persen. En dit is systematisch, niet eenmalig. In Kenia. Plunderaars en graaiers. 54 jaar corruptie en plundering door de elite 1963-2017 [“Looters and Grabbers. 54 Years of Corruption and Plunder by the Elite 1963-2017” van Joe Khamsi, gepubliceerd in 2018, vertelt een kolonist in 1907, slechts een jaar na de oprichting van de politie: “Af en toe hoor ik een inwoner zeggen dat hij is aangehouden door een Indiase politieagent. Als ik hem vraag hoe het met hem gaat, zegt hij altijd: ‘Oh, ik heb hem iets gegeven.’ ”]

De grondwet van 2010 was de eerste echte poging om het koloniale systeem sinds de onafhankelijkheid in 1963 omver te werpen. Het doel was om de politie te bevrijden uit de klauwen van de uitvoerende macht en haar operationele onafhankelijkheid te garanderen.

Deze hervormingen hebben echter weinig resultaat opgeleverd, ondanks organisatorische veranderingen en de uitbreiding van trainingen op het gebied van mensenrechten.

Terwijl de rechterlijke macht sinds 2010 gedeeltelijk gebruikmaakt van haar pas verworven onafhankelijkheid – door ongrondwettelijke wetten ongeldig te verklaren en zelfs een presidentsverkiezing ongeldig te verklaren waarin de zittende president tot winnaar was uitgeroepen – blijft de politie stevig verbonden met de uitvoerende macht. Geen van haar chefs heeft publiekelijk een dubieuze presidentiële richtlijn aangevochten of een burgergerichte visie op de openbare orde naar voren gebracht. Onderdanigheid en medeplichtigheid zijn de standaard.

Het is belangrijk om op te merken dat het probleem niet uniek is voor Kenia. Wereldwijd blijken politiekorpsen die geworteld zijn in koloniaal geweld hardnekkig weerstand te bieden tegen hervormingen. Van de Nigeriaanse Sars [anti-overvaleenheid] [herhaaldelijk geweld door deze eenheid leidde tot een spontane protestbeweging in het land, die in 2020 begon op Twitter met de hashtag #EndSars, voordat het uitmondde in wijdverspreide demonstraties] tot de gemilitariseerde politie van Zuid-Afrika: alle pogingen om een ​​democratische en verantwoordelijke politiemacht op te bouwen zijn mislukt vanwege hun diepe en structurele corruptie.

Ook het Westen is niet immuun voor het boemerangeffect van het kolonialisme: staten passen de repressieve technieken toe die ontwikkeld zijn om gekoloniseerde gebieden te controleren, op hun bevolking. Dit is recentelijk te zien geweest in de gewelddadige onderdrukking van protesten tegen de genocide [in Gaza], en in de aanhoudende aanvallen op immigrantengemeenschappen in de Verenigde Staten.

Dit alles roept de vraag op: is de politie werkelijk in staat tot hervormingen? Om de verandering te realiseren waar Kenianen van dromen, is een radicale herziening nodig van wat openbare veiligheid inhoudt, wie het definieert en wie er baat bij heeft. En dit is waar Keniaanse jongeren het verschil kunnen maken.

Ondanks alles wat de staat haar het afgelopen jaar heeft aangedaan - van verleidingspogingen tot geweld, ontvoeringen en moorden - heeft ze een aanhoudend vermogen getoond om burgers te onderwijzen en haar betrokkenheid op nieuwe en effectieve manieren te tonen.

Deze generatie werd in 2022 als apathisch bestempeld vanwege haar weigering om deel te nemen aan het verkiezingsritueel, dat zestig jaar lang slechts diende om een ​​corrupte elite te legitimeren. Ze hebben bewezen allesbehalve apathisch te zijn. Met behulp van digitale hulpmiddelen en internet hebben ze een brede beweging gecreëerd die zich bevrijdt van de obsessie van hun ouderen met etnische identiteit, massale online trainingen georganiseerd over een breed scala aan onderwerpen – van grondwettelijke rechten tot de complexiteit van belastingbeleid – en de bevolking geïnspireerd om niet alleen verandering te eisen, maar ook te geloven in de mogelijkheid om de staat naar hun hand te zetten.

Deze macht kon nu worden gebruikt om een ​​gemeenschapsgerichte aanpak van criminaliteit en veiligheid te ontwerpen, zonder dat men gebonden was aan overgeërfde ideologieën.

Deze Generatie Z, die verder gaat dan het eisen van verantwoording voor staatsgeweld en oproept tot een herziening van de grondwet en het functioneren van politiediensten, zou een revolutie teweeg kunnen brengen in wat Kenianen mogelijk achten. Dit vereist dat we uitgaan van het uitgangspunt dat systemen die we uit het kolonialisme hebben geërfd, niet hervormd – of vervolgd – kunnen worden en simpelweg moeten worden afgeschaft en vervangen door systemen die geworteld zijn in de gemeenschappen die ze moeten dienen.