Het ontrafelen van het mysterie van de vergeten VROUWELIJKE farao van Egypte: Wetenschappers reconstrueren het verbrijzelde gezicht van koningin Hatsjepsoet
Gepubliceerd: | Bijgewerkt:
Van alle farao's uit het oude Egypte wordt Hatsjepsoet misschien wel het meest onterecht over het hoofd gezien.
Als jonge vrouw was ze een van de eerste pioniers op het gebied van 'girl power'. Ze kroonde zichzelf tot koning en was ongeveer 20 jaar lang mederegeerder van Egypte.
Tegen de tijd dat Hatsjepsoet in 1458 v.Chr. stierf, had ze de meest vredige en welvarende periode in haar koninkrijk gekend sinds generaties.
Volgens de legende werd het bewijs van haar succes al snel uitgewist of toegewezen aan haar mannelijke voorouders. Haar standbeelden werden verbrijzeld en vernietigd.
Maar een nieuw onderzoek suggereert nu dat Hatsjepsoet niet zo gehaat werd door haar mannelijke opvolgers als de geschiedenis doet vermoeden.
Een expert aan de Universiteit van Toronto denkt dat de standbeelden van Hatsjepsoet – die tegelijkertijd koning en koningin was – alleen werden vernietigd zodat de materialen hergebruikt konden worden.
'Hatsjepsoet was een productieve bouwer van monumenten en haar regering bracht grote vernieuwingen op artistiek gebied met zich mee,' vertelde Jun Yi Wong, Egyptoloog aan de Universiteit van Toronto, aan MailOnline.
'Uit mijn onderzoek blijkt dat een groot deel van de vernietiging van de beelden van Hatsjepsoet daadwerkelijk het gevolg is van het hergebruik van de beelden als grondstof.'
Koninginnen uit de geschiedenis, vooral de groten zoals Nefertiti en Cleopatra, spreken tot onze verbeelding. Maar het is misschien Hatsjepsoet, vaak zowel koning als koningin genoemd, die het meest fascinerend was.
Standbeeld van Hatsjepsoet te zien in het Metropolitan Museum of Art. Als dochter van farao Toetmosis I werd ze koningin van Egypte toen ze in hun vroege tienerjaren trouwde met haar halfbroer Toetmosis II. Na de dood van Toetmosis II trad Hatsjepsoet aanvankelijk op als regent voor zijn jonge zoon Toetmosis III, voordat ze zichzelf tot farao uitriep en samen met hem over Egypte regeerde.
Hatsjepsoet heerste over Egypte tijdens de Achttiende Dynastie. Deze periode wordt gezien als een van de meest welvarende en machtigste in de geschiedenis van het oude Egypte.
Haar stoffelijke resten werden in 1930 gevonden in de Vallei der Koningen in Egypte, maar werden pas in 2007 officieel geïdentificeerd.
Ondanks haar succesvolle regering van twee decennia is de geschiedenis koningin Hatsjepsoet, een machtige vrouw in een mannenwereld, grotendeels vergeten. Veel monumenten van haar zijn verwoest, waardoor afbeeldingen van haar als vrouw uiterst zeldzaam zijn.
Maar tijdens opgravingen in de jaren twintig op de archeologische vindplaats Deir el-Bahri in Luxor, Egypte, werden veel gefragmenteerde beelden van Hatsjepsoet gevonden.
Sindsdien wordt deze schade traditioneel gezien als een geweldsdaad uitgevoerd door haar neef en opvolger, Thoetmosis III.
Volgens Dr. Wong zijn veel van de beelden echter in relatief goede staat bewaard gebleven, met hun gezichten nog vrijwel intact.
Dit betwist het idee dat de vernietiging het gevolg was van de vijandigheid van Thoetmosis III jegens Hatsjepsoet.
Om de werkelijke motivatie achter de vernietiging van de fragmenten te achterhalen, onderzocht Dr. Wong ongepubliceerde veldnotities, tekeningen, foto's en correspondentie van de opgravingen in de jaren twintig.
Fragmenten gevonden van een verhard kalkstenen beeld van Hatsjepsoet. Deze foto werd in 1929 gemaakt door de Engelse archeologisch fotograaf Harry Burton.
Tijdens de jaren twintig van de vorige eeuw werden bij opgravingen op de archeologische vindplaats Deir el-Bahri in Luxor, Egypte, veel gefragmenteerde beelden van Hatsjepsoet gevonden
Hatsjepsoet (ca. 1505–1458 v.Chr.) was de zesde farao van de achttiende dynastie van Egypte.
Ze was de dochter van Thoetmosis I en werd koningin van Egypte toen ze trouwde met haar halfbroer, Thoetmosis II, toen ze allebei nog maar tieners waren.
Na de dood van Thoetmosis II trad Hatsjepsoet aanvankelijk op als regent voor zijn jonge zoon, Thoetmosis III, voordat ze zichzelf uiteindelijk tot farao uitriep en samen met hem over Egypte regeerde.
Tegen de tijd dat Hatsjepsoet in 1458 v.Chr. stierf, had ze de meest vredige en welvarende periode in haar koninkrijk gekend sinds generaties.
Zijn bevindingen, gepubliceerd in Antiquity , geven aan dat veel van de beelden schade hebben opgelopen die op een specifieke, methodische manier is veroorzaakt, en niet door Thoetmosis III.
Uit analyse bleek dat de botten niet lukraak, alsof ze uit woede waren verbrijzeld, maar dat ze op de zwakke plekken waren gebroken: de nek, de taille en de knieën.
Veel van de strategisch afgebroken beelden werden later hergebruikt als bouwmateriaal en gereedschap.
Deze historische praktijk, bekend als 'deactivering', was bedoeld om elke vorm van aanbidding of eerbied jegens een farao die niet langer regeert of bestaat, te neutraliseren.
Volgens hem ontstond de schade aan de beelden grotendeels door hun ‘rituele deactivering’ en het daaropvolgende hergebruik, en niet door kwaadwillige vernietiging.
'Met andere woorden, deze behandeling hoeft niet noodzakelijkerwijs vijandig te zijn tegenover de afgebeelde persoon,' aldus Dr. Wong.
Als gevolg hiervan kunnen we aannemen dat Hatsjepsoet na haar dood meer als haar mannelijke voorgangers werd behandeld dan eerder werd gedacht.
Dr. Wong erkent echter wel dat er een vervolgingscampagne tegen Hatsjepsoet heeft plaatsgevonden. En het is mogelijk dat ten minste een deel van deze verwoestingen bedoeld was om de erfenis van Hatsjepsoet te beschadigen.
De grootste en meest uitgebreide constructie uit Hatsjepsoet's regering is haar dodentempel in Deir el-Bahri, gelegen tegenover de stad Luxor aan de westoever van de Nijl. Deze tempel werd gebouwd in de buurt van de tempel van Mentoehotep II (regeerde ca. 2055-2004 v.Chr.), die vereerd werd vanwege de hereniging van Egypte. Later zou Toetmosis III zijn tempel tussen deze twee monumenten bouwen. Tegenwoordig is Hatsjepsoet's tempel de best bewaarde van de drie.
Veel beelden van Hatsjepsoet zijn in relatief goede staat bewaard gebleven, met hun gezichten vrijwel intact. Op de foto staat een kalkstenen beeld van Hatsjepsoet als sfinx, vrijwel intact gevonden in de jaren 1920, met slechts lichte schade aan de uraeus, rechterpoot en staart.
'In tegenstelling tot de andere heersers heeft Hatsjepsoet te maken gehad met vervolgingen, en de verdere politieke gevolgen daarvan kunnen niet genoeg worden benadrukt,' zei hij.
'Toch is er ruimte voor een genuanceerder begrip van de daden van Thoetmosis III, die misschien voortkwamen uit rituele noodzaak in plaats van regelrechte antipathie.'
De Amerikaanse Egyptologe en schrijfster Kara Cooney noemde Hatsjepsoet 'de meest formidabele en succesvolle vrouw die ooit in de westerse antieke wereld heeft geregeerd'.
Hatsjepsoet was de enige dochter van Thoetmosis I, een van de succesvolste krijgerkoningen van het oude Egypte. Ze bereikte voor een vrouw ongekende macht.
Ze werd geboren in een samenleving waarin de kroon van vader op zoon werd doorgegeven en van koninklijke kinderen werd verwacht dat ze met hun broers of zussen trouwden.
In een ongekende zet nam Hatsjepsoet de titel van koning aan en oefende hij alle machten van de troon uit als belangrijkste medeheerser naast Toetmosis.
Ze veranderde haar naam van de vrouwelijke versie Hatshepsut – wat ‘Voornaamste der Edele Dames’ betekent – naar de mannelijke versie Hatshepsu.
Om haar positie als eerste vrouwelijke heerser te verstevigen, droeg ze de traditionele kleding, een hoofdtooi en zelfs de valse baard die traditioneel door mannelijke farao's in Egypte werden gedragen.
Ze verwierf naam doordat ze een vrouwelijke farao was, maar ook doordat ze de handel uitbreidde, veel bouwprojecten liet uitvoeren en grotendeels de vrede wist te bewaren.
Er wordt aangenomen dat ze ruim twintig jaar lang zonder veel tegenstand regeerde. Ze stierf rond 1458 v.Chr. aan botkanker.
De Vallei der Koningen in Opper-Egypte is een van de belangrijkste toeristische trekpleisters van het land en is de beroemde begraafplaats van veel overleden farao's.
Het ligt vlak bij de oude stad Luxor aan de oevers van de rivier de Nijl in Oost-Egypte, op 500 kilometer afstand van de piramides van Gizeh, vlak bij Caïro.
De meeste farao's van de 18e tot en met de 20e dynastie, die van 1550 tot 1069 v.Chr. regeerden, begraven in de graven die in de plaatselijke rotsen waren uitgehouwen.
De koninklijke graven zijn versierd met taferelen uit de Egyptische mythologie en geven informatie over de geloofsovertuigingen en begrafenisrituelen van die tijd.
De meeste farao's van de 18e tot en met de 20e dynastie, die regeerden van 1550 tot 1069 v.Chr., rustten in de graven die in de plaatselijke rotsen waren uitgehouwen. Op de locatie zijn beelden van godinnen afgebeeld.
Vrijwel alle graven werden eeuwen geleden geopend en geplunderd, maar de locaties geven nog steeds een indruk van de weelde en macht van de farao's.
De bekendste farao op deze plek is Toetanchamon, wiens graf in 1922 werd ontdekt.
Tot op de dag van vandaag zijn in het graf originele versieringen van heilige afbeeldingen bewaard gebleven, onder andere uit het Boek der Poorten en het Boek der Spelonken.
Dit zijn enkele van de belangrijkste begrafenisteksten die op de muren van oude Egyptische graven zijn aangetroffen.
De Vallei der Koningen in Opper-Egypte is een van de belangrijkste toeristische trekpleisters van het land. De beroemdste farao die hier verblijft, is Toetanchamon, wiens graf in 1922 werd ontdekt.
Daily Mail
