Fabio Toncelli: "Ik herontdek de vergeten plekken van Rome in oorlogstijd."

Bij gebrek aan een tijdmachine nemen we genoegen met de snelle uitstapjes die veteraan-filmmaker Fabio Toncelli maakt op Instagram, Facebook en YouTube. Voor Romans bieden ze gratis reizen van nul mijl aan naar de plaatsen waar lang vergeten gebeurtenissen zich afspeelden te midden van de veelvertelde verhalen over de negen maanden dat de Duitsers de hoofdstad bezetten, van september 1943 tot juni 1944. Toncelli, die al bekende natuur- en historische documentaires maakte, waaronder enkele over de val van het fascisme en de Tweede Wereldoorlog, is gegrepen door een zekere nostalgie, een emotioneel verlangen dat degenen die bekend zijn met de geschiedenis ertoe aanzet om haar te herbeleven in de voetnoten, tussen de plaatsen waar gebeurtenissen plaatsvonden die door specialisten als onbelangrijk worden beschouwd en voor iedereen onbekend zijn. Zijn video's laten zien dat het anonieme kruispunt waar je elke dag langskomt, of een gebouw waar je vaak naar kijkt maar nooit van dichtbij bekijkt, getuige is geweest van dramatische gebeurtenissen waarvan de sporen nog steeds zichtbaar zijn.

Welke video was het meest succesvol?

De foto waarop ik een putdeksel laat zien met nog steeds het EIAR-logo, vlakbij het RAI-hoofdkwartier aan de Via Asiago: 2,8 miljoen keer bekeken. Die plek is nog steeds vrijwel precies zoals hij was in september 1943, toen Duitse parachutisten op de avond van de 10e de controle over radiostation Roma 2 overnamen. Ik heb de beelden uit die tijd bewaard, omdat de vergelijking ervan met het iconografische materiaal de aanleiding is voor al mijn verhalen.

Hoeveel van jullie hebben de vervaagde tekst “Openbare schuilkelder – capaciteit 200” opgemerkt op een muur aan de Via dei Villini, vlak bij Porta Pia?

Het bevindt zich in de buurt van de Catacombe van San Nicomedes, en ik zal ook een video wijden aan de luchtalarmen: Rome had er tijdens de oorlog zo'n honderd, maar er staan ​​er nog steeds tweeëntwintig verspreid tussen de antennes op de daken van appartementencomplexen. Ik weet zeker dat sommige zelfs nog werken.

Recentelijk bezocht hij onder meer de Magliana, de Montagnola en de Basiliek van de Heiligen Petrus en Paulus in de wijk EUR. Deze basilieken waren het toneel van de strijd tussen de Duitse en Italiaanse grenadiers nadat op 8 september de wapenstilstand werd afgekondigd.

Toen ik opgroeide in Montagnola, luisterde ik als jongen naar mondelinge geschiedenissen en vond later acht kleurenfoto's van die gevechten. Ik filmde de locaties en gebouwen waar de grenadiers en enkele burgers vochten van 21.30 uur op 8 september tot de ochtend van 10 september, tussen Cecchignola, Magliana, waar een ophaalbrug over de Tiber was, en de kruising van wat nu de Via Cristoforo Colombo en de Via Laurentina is. Om Rome te bezetten, moesten de Duitsers dat bolwerk veroveren, dat ook werd gebombardeerd door kanonnen die op het "Plein van het Colosseum" stonden, dat de Italiaanse artilleristen bij gebrek aan precieze orders hadden verlaten. De Duitsers hadden echter, zoals bekend, al sinds 25 juli een bezettingsplan voorbereid.

Welke ontdekkingen vonden jullie het meest spannend?

Ze waren en zijn allemaal ontroerd, en ik voel me gevleid dat degenen die op mijn content reageren dat aanvoelen. Sommigen vragen om verduidelijking, anderen geven die, weer anderen tonen verbazing of emotie.

Een voorbeeld?

De video is opgenomen op een steenworp afstand van Piazza Bologna aan de Via Sambucuccio d'Alando, waar een gebouw nog steeds een gevel heeft die is aangetast door een Britse fragmentatiebom die in maart 1944 viel. De bom vaagde een heel gezin weg, dat niet naar de schuilkelder was gegaan toen het alarm afging, omdat ze een overledene in de gaten hielden. In de post deelde ik de ontdekking dat de bom bedoeld was voor de nabijgelegen basisschool Fratelli Bandiera, die als Duits militair hospitaal werd gebruikt. Een spion had aan de geallieerden onthuld dat het gebouw ook een munitiedepot huisvestte en dat Wehrmacht-troepen 's nachts in de buurt kampeerden in afwachting van hun vertrek naar het Tiburtina-treinstation om naar het front te vertrekken.

Wat heeft u op een bepaald moment in uw leven ertoe aangezet om de huiselijke ruimte te verkennen?

Avontuur is een gemoedstoestand die geen afstand nodig heeft: je kunt het zelfs thuis beoefenen. Toen ik documentaires maakte, verzamelde ik talloze korte verhalen die er niet in pasten, maar die ongelooflijk interessant waren. En nu is het tijd om ze op te graven.

Hoe dun wordt de barrière van de tijd?

Als ik mijn ogen sluit en over een bepaalde brug of een plein loop, heb ik het gevoel dat ik in het verleden leef, ook al ben ik geboren in 1962.

Is er een figuur waarmee jij je zou kunnen identificeren?

Het was niet moeilijk om mezelf in te leven in de schoenen van de Amerikaanse geheim agent Peter Tompkins, toen hij op vierentwintigjarige leeftijd de Ponte Milvio overstak onder de ogen van de Duitsers die niet wisten wie hij was, uit de tram stapte op de Piazza del Popolo of vijanden ontmoette op een feestje in Parioli.

Is fascinatie de enige reden voor zijn berichten?

Ik stel ze ook voor omdat Rome die negen maanden te snel vergat, ondanks de herhaaldelijke herhaling van de grote gebeurtenissen. Ik bedoel, het publieke geheugen heeft zich vastgezet op conventionele herinneringen of waarheden, vaak gekoppeld aan gemakkelijke of bevooroordeelde visies. We moeten de kast waar we bepaalde feiten hebben opgestapeld, heropenen en ze delen in een collectief verhaal. Wij waren onze grootouders. Welke rol speelden we? We kunnen deze taak niet alleen delegeren aan wetenschappers, laat staan ​​aan politici die er hun eigen voordeel mee doen. Italië moet uitgaan van de feiten zoals ze waren, en dan kan iedereen zijn eigen oordeel vellen. Decennialang was het moeilijk om die periode te onderzoeken zonder een standpunt in te nemen, maar het manicheïsme houdt ons alleen maar verdeeld.

Meer over deze onderwerpen: