Vaccins, van het Amerikaanse verbod tot de "anti-vaxxers": hoe de erfgenamen van Piero Angela de wetenschap weer centraal stelden.
Dat waren tijden waarin nepnieuws, complottheorieën of pseudowetenschap nog geen onderwerp van gesprek waren. Toch had de grote popularisator Piero Angela al een probleem aangekaart dat vandaag de dag een zeer actueel maatschappelijk probleem is geworden: zonder duidelijke grenzen en criteria loopt het publiek het risico geconfronteerd te worden met informatie waar ze geen oordeel meer over kunnen vellen. Is die informatie waar of niet waar? Dat is de vraag.
Het was in 1989, en vanuit deze overwegingen besloot Piero Angela, samen met een groep "wetenschappers, intellectuelen en enthousiastelingen", zoals ze zichzelf vandaag de dag nog steeds noemen, CICAP op te richten, het Italiaanse Comité voor de Controle van Claims van Pseudowetenschap: een vereniging voor sociale, wetenschappelijke en educatieve promotie, die de ogen open houdt. Van het paranormale tot het ongewone, tot de "nep" van degenen die "door onzorgvuldigheid of eigenbelang onjuiste informatie genereren. Dit is een van de belangrijkste maatschappelijke problemen waarmee we worden geconfronteerd, gezien de enorme hoeveelheid nieuws die we ontvangen." Dit zijn de woorden van de huidige voorzitter van CICAP, professor Lorenzo Montali. Hij uitte onlangs zijn bezorgdheid bij de hele commissie over de keuze van minister van Volksgezondheid Schillaci om twee namen op te nemen in de 22 nieuw benoemde leden van de National Immunization Technical Advisory Group (NITAG), de Nationale Technische Adviesgroep voor Vaccinaties, die, benadrukt hij, "in de loop der tijd hebben aangetoond dat ze niet vertrouwen op de huidige consensus over dit onderwerp." Om deze reden heeft CICAP "sterke twijfels" over de nieuwe NItag.
Welke twijfels heeft u?
De vraag die we ons stellen is welke verdiensten en wetenschappelijke expertise op het gebied van vaccins hebben geleid tot de beslissing om Paolo Bellavite en Eugenio Serravalle in deze technische groep van het ministerie op te nemen. Deze keuze lijkt niet bij te dragen aan het wetenschappelijke profiel van Nitag, maar ondermijnt juist de algehele geloofwaardigheid van haar werk. Gezien de stortvloed aan informatie van allerlei aard verwachten we dat de beslissingen die worden genomen voor de selectie van technische groepen gebaseerd kunnen worden op expliciete criteria van expertise of representativiteit.
We bevinden ons in een historische fase waarin vaccins en hun voordelen zwaar onder vuur liggen: denk maar aan de beslissing van de Amerikaanse regering om de financiering van mRNA-vaccins, die een beslissende rol hebben gespeeld in de strijd tegen Covid, stop te zetten.
Precies: er is een wereldwijd probleem met vaccins. Maar er is ook een specifieke vraag: de vraag die we aan het ministerie, als maatschappelijke organisatie, stellen, is om de criteria uit te leggen die zijn gebruikt om bepaalde mensen boven anderen te verkiezen in het geval van Nitag. Hoewel sommigen de criteria helder zien – te beginnen met president Roberto Parrella – hebben we het over uitgebreide wetenschappelijke expertise, anderen zijn er onduidelijk over en deze keuze moet expliciet worden gemaakt. Dit geldt met name omdat dit een orgaan is dat de regering moet bijstaan bij cruciale beslissingen over de volksgezondheid.
Professor Parrella, tevens voorzitter van de Italiaanse Vereniging voor Infectie- en Tropische Ziekten, zegt met dezelfde woorden: "Ik ben er zeker van dat het met al deze nieuwe leden mogelijk zal zijn om een nuttige discussie en een vruchtbare samenwerking op te zetten, gebaseerd op gedegen wetenschappelijke gegevens."
In sommige opzichten is het alsof je een probleem erkent, maar tegelijkertijd belooft het op de juiste manier op te lossen... Het doel van de open brief waarin CICAP de kwestie aankaart, is om de redenering achter bepaalde beslissingen te begrijpen. Pas als dit duidelijk is, kan het publiek zijn mening geven. De twee mensen die we ondervragen, hebben in hun professionele leven standpunten ingenomen die openlijk in tegenspraak zijn met de consensus binnen de wetenschappelijke gemeenschap. Bijvoorbeeld door het verband tussen wiegendood en vaccinaties te ondersteunen. Of zelfs door te beweren dat COVID-vaccins niet miljoenen levens hebben gered, zoals de wetenschappelijke gemeenschap heeft bewezen. Waarom zou je iemand die openlijk de wetenschappelijke consensus heeft tegengesproken, in een commissie plaatsen die belast is met methodologisch onderzoek naar vaccins?
Wordt Italië volgens u op de een of andere manier beïnvloed door beslissingen van buitenaf? Denk aan de standpunten van de Amerikaanse minister van Volksgezondheid Robert Kennedy en zijn koelbloedigheid tegenover de Wereldgezondheidsorganisatie met betrekking tot het pandemieplan.
Sommigen proberen misschien gevestigde trends te volgen, zoals die in de VS, die zich in die richting bewegen. Anderen geloven ook dat het een knipoog is naar een deel van de kiezers dat zich tegen vaccins verzet. Er kunnen meerdere factoren meespelen, waaronder een misverstand over evenwicht. Een misverstand, want in het specifieke geval van de NITAG is het doel niet om meningen te verzamelen, maar om een orgaan op te richten dat het ministerie kan helpen de methodologisch meest verantwoorde beslissingen te nemen. Daarom is het belangrijk om de meest competente mensen te betrekken. We hebben het over wetenschappers die zeer technische adviezen moeten geven. Minister Schillaci is zelf arts én wetenschapper: temeer wanneer we hem vragen zijn beslissing te rechtvaardigen.
Wat is over het algemeen de 'stemming' die je vastlegt?
De eerste factor is desoriëntatie, de moeilijkheid om bronnen te vinden die als adequaat en betrouwbaar worden beschouwd, en dus om de geloofwaardigheid van een nieuwsbericht te beoordelen. De eerste factor is dus een vertrouwensprobleem. De tweede is dat mensen binnen de enorme rijkdom aan sociale media zeer uiteenlopende nieuwsbronnen tegenkomen. Het aantal mensen dat zich radicaal schaart achter antiwetenschappelijke, en in dit geval antivaccinatie, stromingen is relatief beperkt, zelfs internationaal. Degenen die vaccins radicaal wantrouwen, vertegenwoordigen 10 tot 15% van de bevolking: dit betekent dat 85-90% voldoende vertrouwen heeft in de geneeskunde en in de wetenschap. Deze minderheid is echter zeer actief, juist omdat ze de behoefte voelen om hun stem te laten horen, waardoor we de indruk kunnen krijgen dat er veel van hen zijn. Aan de andere kant is er een meerderheid van mensen die de aanwijzingen van de wetenschap volgen. Ten slotte is er een derde groep "onzekere" mensen: een variabel percentage dat oploopt tot 30%, afhankelijk van het type situatie en onderwerp. Laatstgenoemde zijn mensen die juist heel gevoelig zijn voor nieuws, omdat ze geen duidelijk standpunt hebben en daardoor van tijd tot tijd naar verschillende standpunten luisteren.
Waar staan we nu in onze relatie met de wetenschap?
We blijven een samenleving die diepgeworteld is in wetenschap en technologie, maar het is een feit dat wat ooit de eisen waren van minderheidsgroepen zoals de 'antivaccinatiebeweging' nu politieke legitimiteit vinden. De zaak van de Trump-regering is internationaal het meest voor de hand liggend, en dit vormt een probleem: burgers die verward zijn en niet weten hoe ze met de situatie om moeten gaan, passen zich mogelijk aan wanneer ze een politieke autoriteit tegenkomen die bepaalde standpunten legitimeert. Vandaag de dag weten we dat we voor een gigantisch probleem staan, niet alleen vanuit wetenschappelijk, maar ook vanuit maatschappelijk perspectief: de geloofwaardigheid van informatie en gezagsbronnen. Daarom waarschuwen we voor het risico dat het toevoegen van onbevoegde leden aan technische groepen, zoals in het geval van Nitag, de geloofwaardigheid van de hele operatie zou kunnen ondermijnen.
Nieuws en inzichten over politieke, economische en financiële gebeurtenissen.
Aanmelden
ilsole24ore
