Dankzij het grote succes van DeepSeek is tech-innovatie in China nu topprioriteit

Sinds de lancering van de nieuwste chatbot van Chinees AI-bedrijf DeepSeek een maand geleden, beleeft China een AI-hype. Jong en oud downloadde de app. „Mijn vader gebruikt hem ook”, vertelt de 41-jarige You Tianlong, die werkt aan een universiteit in het zuiden van China. Tijdens de recente vakantie rond het Chinese nieuwjaar was de chatbot het favoriete onderwerp van gesprek. Omdat er zoveel gebruikers tegelijk waren, kon de server het vaak niet aan. „Iedereen was er vol van, dat we ondanks alle beperkingen die de VS aan China hebben opgelegd, en zonder toegang tot de beste chips dus, zo’n goede AI-tool konden ontwikkelen.”

Lees ook

Toen de oprichter van DeepSeek jaren geleden chips inkocht nam niemand hem serieus. Nu is hij in China de nationale trots

DeepSeek verraste vorige maand de wereld door de hoge kwaliteit van zijn R1-model, generatieve AI die getraind werd op een goedkopere manier door spaarzaam gebruik te maken van chips. Vanwege Amerikaanse exportrestricties hebben Chinese bedrijven beperkt toegang tot de meest geavanceerde halfgeleiders. De innovatie kwam niet uit de koker van een groot staatsbedrijf, maar werd ontwikkeld door een start-up met geld dat topman Liang Wenfeng in de financiële sector verdiende, zonder staatssteun.

Daarmee leidde het succes van DeepSeek ook tot een politieke discussie in China, over de rol van de staat in China’s economie. Onder het huidige leiderschap werd overheidscontrole juist versterkt. Maar de Chinese overheid omarmt het fenomeen DeepSeek graag. Vorige week maandag schudde een minzaam glimlachende president Xi Jinping de hand van Liang. De veertigjarige, bebrilde programmeur zag er daarbij wat geïntimideerd uit.

De handdruk vond plaats tijdens een zeldzame ontmoeting van president Xi met ceo’s van een aantal van China’s belangrijkste private bedrijven, vooral uit de techsector. De boodschap: China’s private sector heeft de steun van Beijing – en tech-innovatie is een topprioriteit.

Staat op afstand

Ook in China kwam DeepSeek onverwachts. De afgelopen jaren maakten onderzoekers in China zich flink zorgen over de impact van de Amerikaanse exportrestricties op AI-innovatie in het land. Zonder toegang tot geavanceerde chips zou China veel moeite hebben de innovatie in Silicon Valley bij te benen. „Maar DeepSeek heeft dat narratief helemaal veranderd”, zegt Jinghan Zeng, die aan de Universiteit van Lancaster onderzoek doet naar China’s AI-strategie en „net als bijna iedereen in China” verrast werd door het bedrijf.

Het succes moet volgens Zeng niet worden toegeschreven aan de Chinese staat. Die heeft weliswaar allerlei plannen om China een supermacht op het gebied van kunstmatige intelligentie te maken, maar in de praktijk blijkt innovatie lastig te plannen, ook in China. DeepSeek stond in geen enkel plan. „Alle belangrijke digitale techbedrijven in China zijn private bedrijven. Dit is geen overwinning van een staatsstrategie, maar een succes van China’s private sector.”

Het bedrijf is gevestigd in Hangzhou, een megastad ten zuidwesten van Shanghai in een van China’s welvarendste regio’s. Ook andere beroemde Chinese private bedrijven, zoals Alibaba, hebben er hun hoofdkwartier. Online discussiëren mensen over het geheim van het succes van de stad. Veel mensen wijzen op de lokale overheid, die zich niet te veel met bedrijven bemoeit, maar wel helpt waar dat kan, bijvoorbeeld op het gebied van goede infrastructuur.

Chinese gezegden

Het is begrijpelijk dat de Chinese overheid het onwaarschijnlijke succes in haar propaganda verwerkt, vindt professor Zeng. „Dat zou elke regering doen.” Bovendien straalt het inderdaad positief af op het huidige economische klimaat. Blijkbaar heeft de overheid bepaalde dingen goed gedaan. Maar het is belangrijk dat daar de juiste conclusies uit worden getrokken. „De overheid moet wat meer afstand houden en goede randvoorwaarden voor innovatie creëren op wettelijk, commercieel, financieel en technologisch gebied. Niet nu miljarden staatssteun hierop zetten. Dat is niet de les die DeepSeek ons leert.”

De private sector kan het positieve signaal dat de centrale overheid vorige week gaf goed gebruiken. De afgelopen jaren hadden delen van de sector het zwaar te verduren, doordat Beijing strengere regelgeving invoerde, vooral in tech en vastgoed. Staatsbedrijven kregen het juist makkelijker.

Het afgelopen jaar was er ook veel onrust in de sector vanwege arrestaties. Meer dan tachtig leidinggevenden van beursgenoteerde bedrijven kregen in 2024 te maken met detenties, die vaak meer te maken hadden met financiële conflicten dan met echte overtredingen van de wet. Vanwege geldgebrek zetten lokale overheden, die worstelen met China’s kwakkelende economie, private bedrijven onder druk met hoge boetes of met gevangenisstraffen voor ondernemers die de overheid last bezorgen, bijvoorbeeld door onbetaalde rekeningen op te eisen.

De bijeenkomst van vorige week moet ondernemers in China het gevoel geven dat de centrale overheid dat soort praktijken afkeurt, en dat zij de cruciale rol van private bedrijven – goed voor zo’n 60 procent van China’s bbp – in China’s economie erkent. Tegelijk is die waardering er vooral voor bedrijven die aansluiting zoeken bij nationale prioriteiten op het gebied van technologische innovatie en de concurrentie met de Verenigde Staten. „De privésector is gewild, maar binnen de grenzen van de staat”, stelt economisch analist Lizzi Lee in Foreign Policy.

Lees ook

Miljardair Jack Ma is al maanden spoorloos verdwenen — ging hij te ver?

Een voorbeeld hiervan is de recente transformatie van techgigant Alibaba. Sinds 2020 hield ceo Jack Ma zich op de vlakte, na een tijdelijke verdwijning die gezien werd als politieke waarschuwing aan de uitgesproken zakenleider. In die jaren veranderde ook het bedrijf, van een e-commerceleider tot een bedrijf dat zich ook veel met cloud computing en kunstmatige intelligentie bezighoudt. Juist die infrastructuur is belangrijk voor de toekomst van China’s eigen AI-systemen, die veel rekenkracht nodig zullen hebben. Alibaba maakt zich zo nuttig voor de strategische prioriteiten van de Chinese overheid – en Jack Ma mocht vorige week voor het eerst in vijf jaar weer aanschuiven in Beijing. Maandag zegde Alibaba toe de komende jaren „ten minste” 380 miljard yuan (50 miljard euro) te investeren in de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie en cloudopslag.

Nieuwe ideeën

Ondertussen begint het R1-model van DeepSeek de Chinese samenleving voorzichtig te veranderen, op eenzelfde manier als ChatGPT-4 dat deed in Europa. ChatGPT wordt in China geblokkeerd en veel mensen maken nu voor het eerst kennis met de voordelen van generatieve AI. „Bij eerdere Chinese chatbots had je te veel het gevoel met een robot te praten”, vertelt Ding, leraar aan een basisschool in Qingdao. „Maar DeepSeek is echt goed. Daardoor krijg je nieuwe ideeën.”

Lees ook

Een middag chatten met DeepSeek legt de worsteling van de chatbot bloot. Vrijheid in Hongkong? ‘Laten we het over iets anders hebben’

Hij gebruikt de app nu ook in zijn literatuuronderwijs. „Een paar dagen geleden heb ik samen met mijn leerlingen DeepSeek instructies gegeven voor een gedicht over de lente, dat hij moest schrijven in de stijl van de Chinese dichter Du Fu. Er kwam iets moois uit. DeepSeek weet ook echt veel van de Chinese taal en geschiedenis.”

Ook steeds meer bedrijven en overheidsinstanties integreren de chatbot in hun producten. Merken als Huawei, Xiaomi en Lenovo zijn al overstag, en zelfs de concurrerende chatbot-app Yuanbao van het grote techbedrijf Tencent integreerde DeepSeeks model, dat zo nog sneller een groot publiek kan bereiken.

Maar met de snelle adoptie van generatieve AI komen ook zorgen over de risico’s opzetten. Wat gaat AI doen met de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld? De competitie in de Chinese banenmarkt is ook zonder grootschalig gebruik van AI al zo moordend. You, de universitair medewerker, ziet het met lede ogen aan. „De Chinese samenleving is zo competitief. Als er een nieuwe manier is om jezelf te versnellen, zullen mensen die met beide handen aangrijpen.”

„Het is onvermijdelijk”, voegt hij berustend toe. „Maar we zitten hier al decennia in een sociale transformatie. We zijn gewend aan razendsnelle verandering.”