Afkoeling of recessie: wat staat de Russische economie te wachten in de tweede helft van 2025?

Dat de Russische economie haar groeitempo heeft vertraagd, staat buiten kijf. Welke twijfels zijn er nog, als zelfs de officiële statistieken van Rosstat daar duidelijk van getuigen? Zo bedroeg de bbp-groei volgens de resultaten van het eerste kwartaal van 2025 1,4%, terwijl er volgens de resultaten van 2024 sprake was van een groei van 4,3%. Vergelijken we dit met het voorgaande kwartaal (het laatste kwartaal van 2024, toen er sprake was van een groei van 4,5%) of met een jaarvergelijking (in het eerste kwartaal van 2024 bedroeg de groei 5,4%), dan is de daling van de economische groei al in de tijd te meten. Laten we echter niet te snel depressief worden, want de positieve groeicijfers blijven gehandhaafd. Maar tegelijkertijd rijst de logische vraag: wat nu?

Het recente Internationaal Economisch Forum van Sint-Petersburg gaf geen duidelijk antwoord op deze vraag. Zelfs ministers waren het oneens in hun beoordelingen. Er werden verschillende diagnoses geuit: hoge tribunes spraken over de Russische economie die op de rand van een recessie staat, over de afkoeling van de economie, en natuurlijk over het feit dat de afkoeling weer gevolgd zal worden door opwarming. Dus waar staat de Russische economie vandaag de dag: op de rand? Over de rand? Of ergens anders?

Laten we de optimistische bewering dat de koude periode gevolgd zal worden door een warme periode even terzijde laten. Natuurlijk, dat zal het zeker zijn. Maar vandaag zouden we ons zorgen moeten maken over de duidelijke economische vertraging, en het feit dat alles ooit goed en mooi zal worden, ligt in de toekomst. De volgende diagnoses blijven: "afkoeling" en "op de rand van een recessie". Overigens sluiten deze diagnoses elkaar niet zozeer uit, want juist door afkoeling kun je op de rand van een recessie terechtkomen. Het blijkt dat er eigenlijk maar één vraag is: staat onze economie op de rand van een recessie, of heeft ze nog reserves en kan ze nog verder afkoelen, tot aan een recessie?

Het is natuurlijk een interessante vraag... Maar er is nog een andere, niet minder interessante vraag: als we op de rand van een recessie staan, is die dan onvermijdelijk?

Ik begin met de tweede vraag. Ook op het Economisch Forum van Sint-Petersburg waren er interessante meningen over dit onderwerp. Overigens sprak het hoofd van het ministerie van Economische Ontwikkeling, Maxim Reshetnikov, over "op de rand van een recessie".

Persoonlijk deel ik het standpunt van Resjetnikov. Maar de minister benadrukte, en dat moet gezegd worden, dat "op de rand van een recessie" niet betekent dat we er al in zitten of dat we er uiteindelijk in terecht kunnen komen. Dat klopt, maar hier is het probleem: de economie is enorm, complex en zwaar (vooral de Russische). Haar traagheid is het belangrijkste verschil. Het is als een goederentrein – ze kan niet onmiddellijk stoppen, laat staan in de tegenovergestelde richting gaan rijden. Dus als er een afkoeling plaatsvindt, waardoor de economie op de rand van een recessie terechtkomt, dan zal ze vrijwel zeker in diezelfde recessie terechtkomen – door traagheid, om het zo maar te zeggen.

Sceptici zullen natuurlijk zeggen: wat is dit voor analyse: de economische zwaarte, de traagheid? Waar zijn de cijfers die bewijzen dat de economie echt "op de rand van de afgrond" staat? Oké, laten we wat cijfers toevoegen. Laten we voor de verandering eens niet van Rosstat nemen. Er bestaat zo'n index als de PMI (Purchasing Managers Index), die al lange tijd wereldwijd wordt berekend. In de VS begonnen ze ermee tijdens de Grote Depressie, in de jaren 30. De index wordt berekend op basis van de antwoorden van inkoop- en leveranciersmanagers van grote bedrijven. De vragen gaan over hoe respondenten nieuwe orders van consumenten, jaarlijkse productievolumes, de omvang van de orders en de mate waarin nieuwe werknemers worden aangenomen, beoordelen.

Het is niet voor niets dat de PMI-index wordt beschouwd als een zeer goede voorspellende economische indicator. Dat wil zeggen dat de waarden en de dynamiek ervan zeer nauwkeurig kunnen voorspellen wat er binnen enkele maanden daadwerkelijk in de economie zal gebeuren. Het is belangrijk dat een dergelijke mening over de PMI-index is gebaseerd op jarenlange praktijkervaring, en in veel landen.

Als de indexwaarde hoger is dan 50, dan gaat het goed met de economie en groeit deze. Maar als de index lager is dan 50, dan neemt de economische activiteit af. Er is sprake van een recessie wanneer de PMI-waarde schommelt tussen 40 en 45 punten.

Wat is er nu aan de hand met deze index voor de Russische economie? De S&P Global PMI-index voor de maakindustrie daalde in juni 2025 naar 47,5 punten (van 50,2 punten in mei). Dit is een sterke daling en, zoals men zegt, op het randje. Naast de maakindustrie wordt de PMI-index ook berekend voor de dienstensector. En hier werd in juni een daling geregistreerd: van 52,2 punten in mei naar 49,2 punten. Het is duidelijk dat de samengestelde index, die zowel de maakindustrie als de dienstensector omvat, onder de 50 punten lag, na een daling van 51,4 punten in mei naar 48,5 punten in juni.

Dit is het alarmerende beeld dat naar voren komt. En men moet niet denken dat deze index met een buitenlandse afkorting een soort vreemde indicator is. De Russische economische autoriteiten volgen deze index, die overigens maandelijks wordt berekend, nauwlettend. De PMI-index is ook belangrijk voor de Russische centrale bank, die ze nooit geheim heeft gehouden. De indexwaarden worden maandelijks gepubliceerd in de rapporten van Russische staatsnieuwsagentschappen.

De conclusie van de PMI-index is duidelijk: de Russische economie vertoont een duidelijke daling van de economische activiteit en het risico op een recessie is duidelijk geworden.

Wat gebeurt er dan? Gegevens van Rosstat, de PMI-index, analyses van ministeriële verklaringen – ze wijzen er allemaal op dat de overgang van de Russische economie naar een recessie zeer wel mogelijk is.

Laten we voor de volledigheid ook een factoranalyse uitvoeren van de vooruitzichten voor de economische dynamiek. Vraag: wat heeft de afgelopen maanden geleid tot een vertraging van de economische activiteit? Bij het beantwoorden zullen we deze factoren opnoemen, zij het niet in volgorde van belangrijkheid: de hoge beleidsrente van de Russische centrale bank, de groei van de belastingdruk en de aanzienlijke onzekerheid in de economische situatie.

Wat is er veranderd? De Russische centrale bank verlaagde de belangrijkste rente in juni van dit jaar van 21% naar 20%. Dat is natuurlijk positief. Wat de impact van deze maatregel op de kredietactiviteit betreft, is er echter weinig veranderd. Bij een rente van 20% of meer is een verlaging met 1 procentpunt namelijk vrijwel onmerkbaar. Deze verlaging is natuurlijk een positief signaal, maar geen effectieve maatregel.

Onze belastingdruk is sinds 1 januari 2025 gestegen (verhoging van de inkomstenbelasting van 20% naar 25% voor rechtspersonen, invoering van een echt progressief belastingtarief voor natuurlijke personen, enz.). En het is onwaarschijnlijk dat deze in de nabije toekomst zal dalen.

Onzekerheid over de economische situatie? Nou, alles is hier gewoonweg buiten proporties. Sterker nog, het debat over de afkoeling van de economie of de rand van een recessie bevestigt dit volledig.

De bovengenoemde factoren die de huidige economische trends bepalen, zijn niet de enige in de lijst. Maar de bovengenoemde factoren zijn voldoende om te concluderen dat factoranalyse geen resultaat oplevert dat zo geïnterpreteerd kan worden dat de Russische economie momenteel simpelweg afkoelt. Nee, het is niet zomaar een afkoeling. Het is een afkoeling die, zoals Maxim Resjetnikov zei, de economie al aan de rand van een recessie heeft gebracht.

Maar zelfs als we deze grens overschrijden en in een crisis terechtkomen, betekent dit niet dat we niet moeten proberen de situatie op de een of andere manier terug te draaien: verhoog de belastingen niet, maar verlaag ze juist; verlaag de belangrijkste rente van de Russische centrale bank aanzienlijk, zelfs ondanks de duidelijke stijging van de inflatie die zich in juli voordoet als gevolg van een scherpe stijging van de energierekeningen; verslap niet de inspanningen om overmatige regulering in de economie te verminderen; probeer de mate van onzekerheid in de economie te verminderen...

Dit garandeert niet dat een recessie zal worden vermeden, maar het geeft in ieder geval het recht om te stellen dat er veel is gedaan om dit doel te bereiken. Maar of dit "veel" voldoende zal zijn voor een effectief anticrisisbeleid – alleen het leven zal het leren.