Ontwapening | De zelfmoordspiraal

Met welk recht nemen staten en hun zogenaamde vertegenwoordigers het zich voor om grenzen te sluiten en jonge mannen te verbieden te vertrekken omdat ze niet willen sterven of andere mannen willen neerschieten? Dit gebeurde bijvoorbeeld onlangs in Oekraïne. En zouden Israëlische politici na het bloedbad van Hamas op 7 oktober 2023 geen andere opties hebben gehad om de terroristen te bestrijden dan onschuldige burgers te laten sterven en lijden? De Noorse journaliste en socioloog Linn Stalsberg stelt dergelijke vragen in haar boze "Essay on Peace".

"Israël verwoest Gaza om Hamas te verpletteren. Maar tegelijkertijd wordt er zoveel meer vernietigd: de hoop op een toekomst van vreedzame coëxistentie in het Midden-Oosten, het geloof in een tweestatenoplossing, het vertrouwen in het gezag van de Verenigde Naties, en wat we graag beschouwen als het moderne idee van de waarde en waardigheid van alle mensen." Ze schreef dit vóór de nu dreigende wapenstilstand in het Midden-Oosten, die hopelijk stand zal houden.

De titel van dit boek is ook een fundamentele bekentenis: "Oorlog is minachting voor het leven." Stalsberg vraagt ​​zich wanhopig af waar de vredesbewegingen die in vroegere jaren massademonstraties organiseerden, zijn gebleven. Ze blikt terug en verdiept zich in de geschiedenis van pacifistische protesten en vormen van verzet in de 20e eeuw, geeft een overzicht van religies, ideologieën en politieke bewegingen die vrede bevorderen, en citeert de Amerikaanse president en voormalig generaal uit de Tweede Wereldoorlog Dwight "Ike" Eisenhower, die bij zijn vertrek in januari 1961 waarschuwde voor het "militair-industriële complex": "Elk geproduceerd geweer, elk te water gelaten oorlogsschip, elke afgevuurde raket vertegenwoordigt een diefstal van degenen die honger hebben en niets te eten hebben, en van degenen die het koud hebben en geen kleding hebben."

Stalsberg onderzoekt de sociale wortels van geweld. Vrede zal komen zodra het kapitalisme is afgeschaft, zo werd ooit gezegd in de georganiseerde arbeidersbeweging. "Om te functioneren is het kapitalisme afhankelijk van de constante vraag naar goederen", schrijft Stalsberg, "en de wapenindustrie heeft het voordeel dat, in een wereld waar voortdurend oorlogen worden gevoerd en waar we onze veiligheid in gewapende handen leggen, de vraag naar wapens nooit opdroogt." Dit betekent niet dat het kapitalisme actief oorlog nastreeft, betoogt de auteur. "Maar voor het kapitalisme als systeem zijn oorlog of de dreiging ervan, herbewapening en de wapenindustrie economische voordelen."

Stalsberg houdt zich bezig met oorlogspropaganda en lobbyen. Ze verzet zich tegen de dienstplicht van vrouwen, omdat dit volgens haar niet leidt tot vrouwenbevrijding, maar juist de mannelijke dominantie versterkt. "Vrouwelijke dienstplicht is misschien goed voor gendergelijkheid: gelijke kansen om te doden en te sterven in oorlogstijd of om als soldaat te worden opgeroepen. Maar voor de vrouwenbevrijding, die een veel hoger doel vertegenwoordigt dan gelijkheid, betekent het een aanzienlijke tegenslag." Een tegenslag voor de vredesbeweging en "een klap in het gezicht van al die vrouwen die zich door de geschiedenis heen voor vrede hebben ingezet."

In het voorlaatste hoofdstuk, "Oorlog in tijden van klimaatcrisis", presenteert Stalsberg schokkende cijfers: in 2022 werden de wereldwijde militaire uitgaven geschat op $ 2.240 miljard (iets minder dan twee biljoen euro), goed voor ongeveer 2,2 procent van het wereldwijde bruto nationaal product. "Volgens het Wereldvoedselprogramma zou 12 procent van dit bedrag voldoende zijn om de wereldwijde honger te beëindigen." En een uitgebreide studie in het tijdschrift "Nature Climate Change" concludeerde dat "de emissiereducties die nodig zijn om de opwarming van de aarde onder de twee graden te houden" ongeveer hetzelfde bedrag zouden vergen als wereldwijd aan bewapening wordt uitgegeven.

Stalsberg heeft een woedend boek geschreven tegen de brutale tijdsgeest van een tijd van herbewapening. Een boek dat perspectieven verschuift, ons herinnert aan zowel vredestichters als oorlogsweigeraars, en ons wil mobiliseren naar het heden. Ze vertrouwt op de rede, maar is zich grotendeels niet bewust van de irrationaliteit van de heersende politieke kringen. "Het is moeilijk te bevatten dat we in een tijdperk waarin de wereld wordt bedreigd door klimaatverandering, die al het leven bedreigt, enorme bedragen uitgeven aan de ontwikkeling van wapens die mens en milieu vernietigen. Het is alsof de mensheid onbewust in een soort zelfmoordspiraal is beland waarin oorlog en de klimaatcrisis elkaar versterken."

Linn Stalsberg probeert te schrijven tegen de wijdverbreide apathie en machteloosheid in, om mensen tot actie aan te zetten. Ze benadrukt dat oorlog niet tot de menselijke natuur behoort en dat het aan ons allemaal ligt om op te staan ​​en luidkeels terug te vechten.

Linn Stalsberg: Oorlog is minachting voor het leven. Een essay over vrede. Vertaald uit het Noors door Andreas Donat. Kommode-Verlag, 312 pp., hardcover, €24.