Het eiland Santa Rosa en de slechte relatie met Peru

President Petro besteedde in de aanloop naar 7 augustus plotseling aandacht aan de kwestie van het eiland Santa Rosa in de Amazone, wat leidde tot een verwarrend publiek debat, waar nog veel onduidelijkheid over bestaat. De kwestie bestaat uit twee delen met duidelijke gevolgen. Ten eerste is het eiland Santa Rosa niet langer aan Peru toegewezen, en ten tweede is er de aanleg van een bevaarbaar kanaal bij Leticia, dat door riviersedimentatie is opgedroogd.

De grensrelatie tussen Colombia en Peru werd vastgelegd in het Verdrag van Lozano-Salomón uit 1922, de afspraken over de toewijzing van de eilanden binnen het kader van dat verdrag, opgesteld door de Joint Demarcation Commission, en het Protocol van Vriendschap en Samenwerking uit 1934. Belangrijk is dat de grens werd afgebakend met de thalweg van de Amazone, de lijn die de diepste punten van een rivierbedding verbindt en die in het internationaal recht algemeen wordt gebruikt om grenzen te bepalen.

Bovendien is Santa Rosa niet opgenomen in de destijds overeengekomen eilandverdeling, omdat het toen nog niet bestond. Dit is een natuurlijke formatie die halverwege de jaren zeventig ontstond, als gevolg van erosie en sedimentafzetting in de rivier, waardoor onvermijdelijk eilanden ontstaan en verdwijnen. Santa Rosa is een product van deze natuurlijke dynamiek van de rivier.

Tientallen jaren geleden begonnen Peruaanse kolonisten, van wie velen een dubbele nationaliteit hadden, er kleinschalige economische activiteiten. Maar deze Peruaanse aanwezigheid betekent niet dat het eiland Peruaans is. Colombia heeft herhaaldelijk benadrukt dat alle nieuwe eilanden toegewezen moeten worden in overeenstemming met het Verdrag en bilaterale inspanningen, en niet eenzijdig toegeëigend. Dit is al decennia ons argument. Daarom is Colombia's standpunt door de jaren heen duidelijk geweest : Peru oefent geen soevereiniteit uit over het eiland omdat het niet is toegewezen door de Joint Demarcation Commission, een rechtsgeldig orgaan dat door het Verdrag is opgericht om nieuwe eilanden aan beide landen toe te wijzen.

Peru, en dit is een nieuw argument, beweert dat Santa Rosa zich bij het eiland Chinería heeft aangesloten, dat in 1929 aan hen werd toegewezen, en dat ze één eiland zijn geworden door de sedimentatie van het kanaal ertussen. Om deze reden beweren de Peruanen dat Santa Rosa een stad van Chinería is. Er bestaat geen twijfel over dat het eiland Santa Rosa na Chinería is ontstaan en een onafhankelijk eiland is. Colombia beschikt over de historische en technische bewijzen.

Als minister van Buitenlandse Zaken hebben we de Permanente Gezamenlijke Commissie voor de Inspectie van de Colombiaans-Peruaanse Grens (Comperif) geactiveerd en de nationale marine ingeschakeld om onderzoek naar de rivier te doen. Dit stelde ons in 2017 in staat om vast te stellen hoeveel nieuwe eilanden er zijn bijgekomen sinds de arbitrage van 1929, waaronder Santa Rosa, en zo de basis te leggen voor de nieuwe arbitrage.

Het resultaat was dat er 10 nieuwe eilanden moesten worden toegewezen, waarvoor verschillende opties werden onderzocht. Om conflicten over het eigendom van de nieuwe eilanden en eventuele toekomstige conflicten te voorkomen, hebben we Peru zelfs voorgesteld om ze om te vormen tot een binationaal reservaat en beschermd gebied. De rivier ondergaat namelijk een proces van constante sedimentatie en/of erosie, waardoor nieuwe eilanden ontstaan en andere verdwijnen. Na twee jaar overleg over dit onderwerp keerde Peru terug naar zijn oorspronkelijke standpunt en belemmerde het de voortgang naar oplossingen.

We hebben de Permanente Gezamenlijke Commissie voor de Inspectie van de Colombiaans-Peruaanse grens (Comperif) ingeschakeld en de nationale marine is ingeschakeld om onderzoek te doen naar de rivier. Zo konden we in 2017 vaststellen hoeveel nieuwe eilanden er zijn bijgekomen.

De recente acties van Peru, ditmaal via het Congres, vallen nog steeds buiten het bereik van bilaterale oplossingen. De wetgevende macht heeft een wet aangenomen die het district Santa Rosa de Loreto creëert en de territoriale grenzen ervan vastlegt. Deze beslissing wordt niet erkend door Colombia.

Het is van essentieel belang om te benadrukken dat dit een probleem is dat niet eenzijdig kan worden opgelost en dat elke oplossing afhangt van de goede wil van beide landen.

Als er geen gezamenlijke actie wordt ondernomen en Peru's argument niet wordt geaccepteerd, zou dit binnen enkele jaren kunnen leiden tot de vorming van een kleine Peruaanse enclave op Colombiaans grondgebied, terwijl het sedimentatieproces van de rivier doorgaat. Voor een optimale coëxistentie tussen onze twee landen moet deze kwestie met de grootst mogelijke zorgvuldigheid en nauwkeurigheid worden aangepakt, en wel binnen Comperif, dat zijn agenda moet hervatten en periodiek moet vergaderen zoals voorheen.

Wat betreft de sedimentatie van de rivier: als er geen gezamenlijke actie wordt ondernomen, wijzen studies erop dat Leticia binnen enkele jaren geen rivierhaven meer zou kunnen zijn. Het bevaarbare kanaal dat voor de Colombiaanse stad langs loopt, is aan het opdrogen, waardoor het grootste deel van het water in het kanaal achter het eiland Chinería blijft stromen. Dit is duidelijk een risico dat aandacht vereist, aangezien dit de route is waarlangs de inwoners van Leticia in hun basisbehoeften voorzien en met onze buren omgaan.

Ik herinner me dat toen we met de Nationale Marine aan de rivier werkten, de mogelijkheid werd overwogen om de rivier uit te baggeren om een stabiele doorstroming bij Leticia te herstellen. Marine-experts betoogden dat dit enorm kostbaar zou zijn en een tijdelijke oplossing, omdat het zou betekenen dat we de natuur zouden blijven bestrijden. Bovendien konden we het niet alleen, omdat het een binationale waterweg is en er geen overeenkomst is om dit te doen. Het is essentieel om diepgaande technische oplossingen te ontwikkelen om de rivier te beheren.

De marine heeft grondig wetenschappelijk werk verricht, met serieuze studies naar de rivier, de ligging van de eilanden en hun morfologische evolutie. Jarenlang hebben technisch bewijs en diplomatieke samenwerking met Peru de boventoon gevoerd, met dialoogmechanismen waarin samenwerking tussen marines en ministeries van Buitenlandse Zaken essentieel is geweest. Dit moet prevaleren boven boodschappen van beide kanten die de problemen niet oplossen.

Helaas bestaat de bevoorrechte relatie die Peru, net als vele andere landen, via vele regeringen genoot, niet meer. We hadden binationale kabinetten met Peru die de relatie nieuw leven inbliezen, we deelden visies voor het aanpakken van problemen en we zijn partners in de Pacific Alliance, evenals in andere integratiemechanismen. Via de nationale marines bereikten we gemeenschappen in grensplaatsen langs de Amazone en de Putumayo-rivier met gezondheidscampagnes en overheidsdiensten. Vandaag de dag hebben we, door overheidsbesluiten, ons vermogen verloren om in dialoog te treden en oplossingen te bespreken voor dit probleem, dat niet mag ontaarden in een geschil. In drie jaar regering heeft er geen enkele ontmoeting van presidenten en zeer weinig vergaderingen van ministers van Buitenlandse Zaken plaatsgevonden. Dat vat alles samen wat er gezegd moet worden.

In de drie jaar dat de regering bestaat, is er geen enkele presidentiële vergadering geweest en heel weinig ministers van Buitenlandse Zaken. Dat vat alles samen wat er gezegd moet worden.

In deze context is er geen plaats voor provocerende en zelfs oorlogszuchtige uitlatingen van sommige aanhangers van de president, die nationalistische sentimenten in beide landen aanwakkeren. We kunnen al helemaal niet tolereren dat de broederlijke relatie met Peru een mediakwestie met een electorale agenda wordt. De enige manier om verandering teweeg te brengen is door gezamenlijke diplomatieke samenwerking tussen de twee landen, nooit eenzijdig.

(*) Voormalig minister van Buitenlandse Zaken van Colombia