De hervorming van het kiesstelsel in Parijs, Lyon en Marseille is definitief aangenomen door de Nationale Vergadering

In Britannicus laat Racine Junie zeggen: "Ik durf echter te stellen dat ik noch deze overdaad aan eer, noch deze vernedering verdiende." Dit is het woord dat minister van Betrekkingen met het Parlement, Patrick Mignola, koos om te verwijzen naar de hervorming van het kiesstelsel in Parijs, Lyon en Marseille . Na een moeizame behandeling namen de afgevaardigden het op donderdag 10 juli definitief aan. Na twee jaar werk prees rapporteur (Modem) Jean-Paul Matteï een "democratische vooruitgang" die "een einde maakt aan een denigrerend kiesstelsel dat de verkiezingen in onze drie grootste steden verdeelt." Insoumis, RN, UDR, Les Républicains en Macronisten stemden vóór; de socialistische, ecologische, Horizons, Liot en communistische afgevaardigden stemden tegen. De tekst werd aangenomen met 112 stemmen voor en 28 stemmen tegen.

Tot nu toe brachten kiezers in Parijs, Lyon en Marseille slechts één stem uit, voor hun districts- of sectorraadsleden. Deze specifieke regel dateert uit een wet uit 1982 : destijds wilde de socialistische regering, in lijn met de decentralisatiewetten van Defferre, de lokale democratie versterken door twee gemeenteniveaus te creëren. Deze bizarre situatie werd aan de kaak gesteld door tegenstanders van deze uitzondering, voor wie het principe 'één kiezer = één stem', net als overal elders, moet prevaleren.

De zogenaamde "PLM"-hervorming voert daarom een ​​dubbele stemming in, via twee stembussen: één voor de districts- of sectorraad enerzijds en één voor de gemeenteraad anderzijds. Dit betekent een rechtstreekse stemming voor de verkiezing van de burgemeester, in plaats van per sector. De tekst stelt ook een meerderheidsbonus van 25% in.

Voor Jean-Paul Matteï moet deze hervorming van het kiesstelsel ons in staat stellen "het algemeen kiesrecht weer betekenis te geven". De hervorming beantwoordt aan een "meer dan veertig jaar oude wens", aldus Sylvain Maillard, afgevaardigde (EPR) van Parijs, namelijk "een einde te maken aan een ondoorzichtig en ongelijk kiesstelsel" dat door de wet van 1982 werd ingevoerd om "puur electorale redenen". Voor de gekozen afgevaardigde van de hoofdstad, die de tekst afgelopen najaar indiende, moet deze hervorming een "democratische anomalie" corrigeren: het huidige kiesstelsel maakt de verkiezing van een burgemeester mogelijk die geen meerderheid van de stemmen op gemeentelijk niveau heeft behaald. Een kandidaat kan ook tot burgemeester worden gekozen, zelfs als hij in zijn district of sector niet heeft gewonnen.

Tegenstanders van het wetsvoorstel hekelen op hun beurt de 'manipulatie' van de verkiezingen. Groen parlementslid voor Parijs, Léa Balage El Mariky, bekritiseert een 'achterkamertjesdeal' tussen aanhangers van Macron en minister van Cultuur Rachida Dati, kandidaat voor het burgemeesterschap van Parijs in 2026 en een fervent voorstander van de hervorming .

Volgens Stéphane Delautrette (PS) zou een districtsburgemeester met deze hervorming mogelijk niet vertegenwoordigd zijn in de gemeenteraad. Dit betekent een "risico op een sterke vertegenwoordiging van de politieke en bevolkingsdiversiteit in verschillende sectoren en centrale gemeentehuizen", benadrukt de gekozen afgevaardigde van Haute-Vienne. Zijn Horizons-collega Jean Moullière betreurt eveneens de "gaten in de chaos" van de hervorming, met name wat betreft de bevoegdheidsverdeling tussen centrale gemeentehuizen en sector- of districtsgemeentehuizen.

De aanname van de tekst markeert het einde van een chaotisch parlementair traject, gezien de wirwar van tegenstrijdige belangen binnen elk kamp en binnen politieke facties. Bijvoorbeeld onder de socialisten: burgemeester Benoît Payan van Marseille is voorstander van deze wijziging in de stemmethode, terwijl Emmanuel Grégoire, parlementslid voor Parijs en kandidaat voor de komende gemeenteraadsverkiezingen in de hoofdstad, een felle tegenstander is. Ook rechts: Republikeinse senatoren waren tegen de wet, terwijl parlementsleden van LR voorstander waren van de terugkeer van het gewoonterecht in deze drie steden.

De tekst, die in oktober 2024 in eerste lezing door de Vergadering werd aangenomen, werd in april voor het eerst verworpen door de Senaat . Een gezamenlijke commissie (CMP), die begin juni de opdracht had gekregen om een ​​compromis tussen de twee kamers te vinden, mislukte. Een tegenslag voor de regering, die zich ergerde aan het gedrag van de gekozen vertegenwoordigers van het Palais du Luxembourg. "We hadden niet verwacht dat de Senaat zo vijandig zou staan ​​tegenover een compromis en elke wens tot consensus zou dwarsbomen", tierde een ministeriële adviseur eind juni. Het was dan ook niet verwonderlijk dat de tekst in tweede lezing door de Vergadering werd aangenomen, om vervolgens op woensdagavond 9 juli door de Senaat te worden verworpen. Het laatste woord zou aanstaande donderdag aan het parlementslid worden gegeven, aan de vooravond van de sluiting van de buitengewone parlementaire zitting.

Tegenstanders van het wetsvoorstel leggen de zaak voor aan de Constitutionele Raad. In de Assemblée zullen de Liberale Partij, de Socialisten en de Groenen naar verwachting in beroep gaan. Hetzelfde geldt voor de Senaat. Parlementariërs die tegen het wetsvoorstel zijn, betreuren het ontbreken van een onderzoek door de Raad van State, waartegen Sylvain Maillard zich verzette. Een van de argumenten die wordt aangevoerd, is de financiële onontvankelijkheid van het wetsvoorstel, op grond van artikel 40 van de Grondwet. "Deze tekst zal leiden tot extra kosten", benadrukt een parlementaire medewerker die een leidende figuur is in de behandeling van het wetsvoorstel. De kosten worden door de Senaatsrapporteur voor het wetsvoorstel, Lauriane Josende (LR), geraamd op € 15 miljoen.

Tegenstanders waarschuwen ook voor een mogelijke aanval op de "oprechtheid van de stemming" en een risico op "onleesbaarheid" in Lyon, terwijl er op stemdagen drie stembussen zullen worden geïnstalleerd (voor de districten, het stadhuis en de metropool). " Drie stembussen op dezelfde dag is complex", zegt dezelfde medewerker. Een andere kritiek die wordt geuit, op grond van artikel 72 van de Grondwet, is de vrije administratie van de lokale overheden. De hervorming creëert " binnen dezelfde autoriteit, twee overlegniveaus, twee van elkaar gescheiden vergaderingen, zonder communicatiemiddelen ", benadrukt dezelfde bron. Naast de grondwettelijkheid is dit een reëel probleem van het gebrek aan voorbereiding van de tekst. We weten niet welke bevoegdheden aan wie toebehoren." Acht maanden voor de gemeenteraadsverkiezingen ligt de bal nu bij de Wijzen.