De geschiedenis van de NAVO met het afwisselen van aanvallen op Oekraïne is opnieuw aan het afkoelen

Ongeveer vier jaar geleden, tijdens een eerdere NAVO-top, was er een bijzonder veelzeggend moment dat perfect de soms grillige manier weergaf waarop het westerse militaire bondgenootschap Oekraïne beschouwt.

De secretaris-generaal van die tijd, de vaak onverstoorbare Jens Stoltenberg, werd gevraagd naar de langdurige poging van het Oost-Europese land om zich bij de bondgenoten aan te sluiten.

Oekraïne wachtte op dat moment al meer dan twaalf jaar op toelating.

En net als de eerste tekenen van een naderende storm, was er het voorjaar ervoor een dreigende concentratie van Russische troepen aan de grens.

Aan Stoltenberg werd gevraagd of hij een scenario voorzag waarin Oekraïne zich zonder tegenstand van Rusland bij de NAVO zou aansluiten. (Volledige openheid: ik ben degene die de vraag stelde).

Het was — misschien — treurig profetisch.

Stoltenberg wuifde het echter weg.

Hij antwoordde dat elk land het recht heeft om zijn bondgenootschappen en samenwerkingsverbanden te kiezen.

Het punt – toen en nu – is dat Oekraïne een keuze had gemaakt. Het had een kant gekozen en zijn eigen koers uitgestippeld. Het had zich in 2008 verbonden met bondgenoten in de, misschien misplaatste, overtuiging dat de westerse belofte van eerlijkheid en collectieve veiligheid hun toekomst was.

En toch stond Oekraïne toen – net als nu – buiten de deur te wachten.

Oekraïne aan de zijlijn

Tijdens de NAVO-top van deze week werd president Volodymyr Zelenskyy, wiens leiders tijdens de bijeenkomsten in 2022 en 2023 aan elk woord bleven hangen, naar de zijlijn en de eetzaal verbannen terwijl westerse leiders achter gesloten deuren het lot van zijn land bespraken.

Eerlijkheidshalve moet gezegd worden dat Zelenskky wel degelijk tijd heeft gehad met belangrijke leiders, waaronder de Amerikaanse president Donald Trump.

Tijdens die bijeenkomst wist hij extra, dringend benodigde Amerikaanse Patriot-raketbatterijen veilig te stellen.

Er was een collectieve garantie van extra hulp ter waarde van 35 miljard euro van de Europese bondgenoten. Canada – de week ervoor tijdens de G7 – beloofde nog eens 4,3 miljard dollar .

De top werd afgesloten met een verklaring van NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte, die tegenwoordig zelden buitenspel staat met de regering-Trump , waarin hij verklaarde dat de weg van Oekraïne om toe te treden tot de NAVO, zoals verklaard tijdens de top in Vilnius in 2023, nog steeds "onomkeerbaar" is.

Misschien heeft hij Washingtons memo niet ontvangen.

Het was duidelijk dat de top speciaal voor Trump was ontworpen – een korte, specifiek geformuleerde agenda die erop gericht was bondgenoten zover te krijgen hem het geld voor defensie-uitgaven te laten zien. Oekraïne was een noodzakelijke, maar onaangename bijzaak.

Canada, de oorspronkelijke sponsor van het Oekraïense lidmaatschap in 2008, ging akkoord — ogenschijnlijk met tegenzin.

"We hadden liever gehad, Canada had liever een speciale sessie met de NAVO gehad, met Oekraïne, absoluut," vertelde premier Mark Carney aan journalisten aan het einde van de top op woensdag,

Hoewel Carney zei dat hij tijdens de besloten bijeenkomst van de leiders verschillende punten met betrekking tot Oekraïne had aangekaart, verduidelijkte hij dat het grootste deel van de besproken collectieve agenda niets met Oekraïne te maken had en alles met de zorgen van andere bondgenoten. Hij gebruikte het Noordpoolgebied als illustratie van iets waar Zelenskyy zich mogelijk niet druk om maakt.

De opmerkingen van de premier werpen licht op de fundamentele kloof tussen Europa en de Verenigde Staten (althans deze keer onder het Trump-bestuur) als het gaat om Oekraïne.

"De VS beschouwt de veiligheid van Oekraïne niet als essentieel voor de Europese veiligheid, terwijl onze Europese bondgenoten dat wel doen", zei voormalig Amerikaans ambassadeur bij de NAVO Kurt Volker tijdens een recent panelgesprek georganiseerd door het Center for European Policy Analysis.

De Europeanen, zei hij, "hebben het gevoel dat als Poetin de overhand krijgt in Oekraïne – of als Oekraïne niet overleeft als een soevereine, onafhankelijke staat – zij gevaar lopen."

Dat zat besloten in Ruttes enthousiaste geruststelling over de toetredingskans van Oekraïne, ook al liep hij daarmee het risico de woede van Trump op te wekken.

"Zij zien de noodzaak om Oekraïne te steunen als essentieel voor onze veiligheid via de NAVO. De VS zien dat gewoon niet zo", aldus Volker.

De VS "denkt dat de NAVO de NAVO is. Jullie beschermen de NAVO-leden volgens Artikel Vijf, en hoe meer onze Europese bondgenoten zelf doen, hoe beter", zei hij. "En Oekraïne, dat is jammer. Het is oorlog."

De rode lijn van Rusland

De Russische president Vladimir Poetin heeft het potentiële NAVO-lidmaatschap van Oekraïne tot een belangrijk speerpunt voor bondgenoten gemaakt. Hij eist dat zijn buurland voor altijd wordt uitgesloten van toetreding tot de westerse alliantie.

Trump, die een soort Nobelprijs voor de Vrede nastreefde, ging mee in het argument en maakte kritiek op Moskou verboden – zowel bij de NAVO als bij de G7.

Nog maar een maand geleden zei Trumps gezant voor Oekraïne, Keith Kellogg, dat de Russische bezorgdheid over de oostwaartse uitbreiding van de NAVO terecht was.

Bullocks, zegt voormalig secretaris-generaal van de NAVO Lord George Robertson.

"Ik heb negen ontmoetingen met Vladimir Poetin gehad tijdens mijn tijd als secretaris-generaal", aldus Robertson, die van 1999 tot 2003 leiding gaf aan de NAVO, toen Poetin aan de macht kwam en de alliantie zich begon uit te breiden naar voormalige Oostbloklanden.

Hij heeft nooit geklaagd over de uitbreiding van de NAVO. Helemaal niet.

Robertson beschreef Poetins NAVO-argument in een recent interview met CBC News als een "retroactieve rechtvaardiging" voor de oorlog die hij voerde tegen zijn buurlanden (Rusland viel in 2008 Georgië ook binnen).

In de loop van de geschiedenis, de stortvloed aan desinformatie, de recente botsing van ego's, de haast om zich te herbewapenen en het masseren van beleidspunten, is een overeenkomst vergeten die werd ondertekend door Poetin en bondgenoten – waaronder de Amerikaanse president George W. Bush en premier Jean Chrétien – en die in 2002 de inmiddels opgeheven NAVO-Rusland Raad oprichtte.

"Vladimir Poetin heeft zijn handtekening gezet onder de Verklaring van Rome, die de NAVO-Rusland Oprichtingsakte (1997) en de garantie van de territoriale integriteit van alle landen in Europa bekrachtigde", aldus Robertson. "Zijn handtekening staat er, net als die van mij."

De datum en de gebeurtenis staan ​​in zijn geheugen gegrift.

"20 mei 2002, de dag dat hij naast mij stond op de persconferentie en zei dat Oekraïne een soevereine, onafhankelijke natie is, een staat die zijn eigen beslissingen zal nemen over vrede en veiligheid", aldus Robertson.

"En nu zegt diezelfde man dat Oekraïne geen natie is en dat het op de een of andere manier, met geweld, moet worden opgenomen in zijn concept van een nieuw Rusland."

De voormalige secretaris-generaal gaf tijdens het interview toe dat hij vaak een kopie van de meer dan twintig jaar oude verklaring in zijn pakzakje bij zich droeg.

Voor Robertson is het document een blijvende herinnering aan Poetins verraad. Misschien is het zelfs een persoonlijk aandenken aan een kroonprestatie die door de geschiedenis tot stof is vergaan.

Wanneer Oekraïners naar datzelfde stuk papier kijken, zien ze niet alleen verraad, maar ook een ander grillig moment in de tijd.