Commando Dai Carter moedigt aan tot weerbaarheid, zonder te verzanden in doemscenario’s: ‘Niet altijd veilig wanen’

We moeten ‘weerbaarder’ worden, klinkt inmiddels regelmatig. Waar wat betekent dat eigenlijk? Daar dachten ook commando Dai Carter en defensie-collega Derek de Vries over na. Ze schreven samen hun boek Schokbestendig om je te leren hoe je weerbaarheid vergroot, zonder te verzanden in allerlei doemscenario’s.

Je kunt Carter kennen als een van de instructeurs van Kamp van Koningsbrugge, waar hij rekruten laat zien wat het inhoudt om militair te zijn. Maar dat is lang niet het enige wat 36-jarige krijgsman op zijn naam heeft staan. Zelf wordt hij als 17-jarige jongen militair, dient op zijn 18e in Afghanistan en eindigt uiteindelijk als commando voor de Nederlandse Special Forces. Inmiddels is Carter ‘veteraan’, maar maakt hij er zijn persoonlijke missie van om mensen te helpen bij het vinden van mentale kracht.

Het is nogal een indrukwekkend cv, waar komt die drive vandaan? „Toevallig werd deze vraag laatst ook aan een bekende voetballer gesteld. Hij kon daar toen geen antwoord op geven. Toen dacht ik wel: ‘Hoe kun je daar nooit over hebben nagedacht?’ Ik heb dat namelijk wel”, lacht Carter. „Ik denk dat die drive er is vanwege verschillende redenen. Bij mij, en dat geldt ook voor veel anderen, gaat het over gezien worden. Je wilt gezien worden voor wie je bent en wat je in je hebt. Word ik onderschat? Dan wordt de drive bij mij groter. Dat gebeurde bij mij op school, maar ook daarbuiten, en dat kweekt een bepaald gevoel dat je wilt laten zien wat je waard bent.”

Hij vertelt verder: „Daarnaast krijg ik ook energie van wat ik doe. Ik vond het als kind al leuk om creatief en fysiek bezig te zijn en te excelleren. Dat heb ik in mijn Defensie-tijd gedaan en dat doe ik nu ook met schrijven bijvoorbeeld. Ook vind ik het belangrijk dat wat ik breng van waarde is. Zo hield ik kort geleden een lezing op een mbo-school over mentale kracht en dat geeft me voldoening. Ik wil namelijk een positief effect op de buitenwereld teweeg brengen.”

De commando spendeert een groot deel van zijn leven binnen het regime van defensie. En in zijn dagelijks leven herkent hij nog steeds dingen daarvan terug. „Je leert als militair, en commando, een hoop waardevolle vaardigheden. Je wordt daar getest, geconfronteerd met grenzen verleggen en leert beter met stress omgaan. Daardoor krijg je ook zelfvertrouwen in een hele hoop dingen. Voor mij is de ‘Can do’-mentaliteit wel het grootste cadeau dat ik daar heb gekregen. Als je mij vertelt, en dat zit ook een beetje in de aard van het beestje, dat iets niet kan, dan groeit mijn motivatie. Dat had ik als kind al. Bij de Nederlandse krijgsmacht en zeker bij de commando’s is die ‘Can do’-mentaliteit heel sterk. Zo van: ‘Het klinkt ingewikkeld, maar we gaan het toch doen’. Dat is een kracht.”

Hoewel de militair ook toegeeft dat daar een valkuil in schuilt. „Soms mis je daardoor het proces dat ook verbetering mogelijk kan zijn. Het is mooi dat je overal ‘ja’ op zegt en het ‘fixt’, maar soms blijft het probleem. Neem als voorbeeld materiaal bij defensie. Militairen roeien met de riemen die ze hebben, maar soms heb je ook gewoon nieuw materiaal nodig”, lacht Carter. „Maar ik maak nog steeds dagelijks gebruik van die ‘Can do’-mentaliteit. Het is een onderdeel van mijn leven geworden. Je kunt mentale kracht blijven ontwikkelen. Het is inmiddels mijn missie geworden om dat zo veel mogelijk mensen te leren.”

Hoewel je bij militairen wellicht het beeld hebt van afzien, hardheid, regime, doorgaan en vooral niet zeuren, lijkt er ook meer aandacht te komen voor mentaal welzijn en zelfs gevoelens. Die verschuiving herkent ook Carter. „Defensie is een heel groot bedrijf en nee, niet alles is verschrikkelijk zwaar. De Nederlandse werkwijze is niet zoals we zien in films of bijvoorbeeld in Amerika. Maar de laatste jaren is er ook meer aandacht voor het ontwikkelen van een breed spectrum militair. Niet alleen gebaseerd op de hardheid en capaciteit om te functioneren in een oorlogsgebied.”

Carter vervolgt: „De mens bestaat in zijn geheel uit verschillende componenten: gedachten, gevoel, biologisch, fysiologisch, hoe je in het leven staat, zingeving, religie. Oftewel een breed pallet aan verschillende dingen waar je gebruik van kunt maken en daardoor mentaal krachtig kunt zijn. Daar is bij defensie meer aandacht voor omdat zij ook zien dat prestaties verbeteren. Dat geldt net zozeer voor politie, brandweer of zorgmedewerkers. Je moet je taak kunnen uitvoeren en je mentale kracht zo sterk mogelijk ontwikkelen. Daarnaast is er maatschappelijk gezien meer ruimte om te praten over mentaal welzijn en gevoel en schromen we niet meer om eventueel ook hulp te zoeken. Defensie gaat daar in mee.”

Van onder meer militaire gezichten op televisie, maar ook van politici en andere prominenten horen we de laatste tijd veelal dat we als land weerbaarder moeten zijn. Dat beaamt Carter. „De laatste twee jaar gaat het in het nieuws regelmatig over noodpakketten, stroomuitval, de oorlog in Oekraïne en het effect daarvan op onze maatschappij.”

Maar Carter en De Vries vragen zich eerder af: ‘Hoe ziet dat er dan uit, weerbaarder zijn? Wat betekent dat?’ „Daar gingen wij over nadenken.” De twee strijdkrachten besluiten Schokbestendig, met als ondertitel: Vergroot je weerbaarheid in een wereld vol onzekerheid, te schrijven. „En hoe zorg je dat je zelfredzaam, maar ook samen redzaam bent? Niet alleen ‘ik’, maar ook ‘wij’. Weerbaarheid begint bij het individu, je moet namelijk kunnen overleven op een moderne manier.”

De commando noemt om te beginnen het noodpakket op. „Ook dat riep bij ons vragen op. Waar bestaat een noodpakket dan uit? Hoe gebruik je het? En nee, het is niet verstandig om lukraak ergens een noodpakket te bestellen, want er is ook een hoop troep in omloop. In landen als Finland en Litouwen zijn mensen zich meer bewust van de dreiging en bestaat er al een systeem voor die maatschappelijke weerbaarheid. Burgers weten daar wat ze moeten doen als er verstoringen of noodsituaties zich voordoen. Maar wij missen die blauwdruk in onze maatschappij. Het is niet erg dat we er niet de hele tijd mee bezig zijn, maar dat betekent tegelijkertijd dat we niet voorbereid zijn als er wel iets gebeurt. Je kunt je extreem voorbereiden, zoals peppers doen, of helemaal niet voorbereid zijn. Dit boek is eigenlijk een gulden middenweg.”

Die weerbaarheid hebben we in Nederland eigenlijk al een tijdje in de ijskast gelegd. Carter legt uit hoe dat is ontstaan: „Sinds de Tweede Wereldoorlog is er stijgende lijn van welvaart geweest. Het ging stroomopwaarts en daarmee steeds beter met de maatschappij. Op politiek en Europees niveau, onze blik op het leger veranderde en mensen waanden zich veilig. Oftewel: we hadden het idee dat er nooit meer iets zou kunnen gebeuren. Dat we samen naar een hoopvolle wereld toewerken en het kapitalisme zegeviert. Maar dat is dus niet gebeurd.”

De commando benadrukt het belang van weerbaarheid. „Ik ben van mening dat je ervoor moet waken dat weerbaarheid een containerbegrip wordt en dat mensen er moe van worden. Je kunt er namelijk ook helemaal klaar mee zijn. Maar het gevaar daarvan is dat je het wegstopt, terwijl we er wel mee bezig moeten zijn. Ik vind weerbaarheid heel belangrijk. Ook als ik naar mijn eigen kinderen kijk of een lezing geef op een school. We zouden moeten investeren in de weerbaarheid van jongeren. Je kunt jongeren namelijk leren stressbestendig te zijn en fysieke vaardigheden bijbrengen hoe ze dat kunnen doen. Dat leren ze namelijk niet op school, maar eigenlijk zouden we ze dat wel op school moeten leren.”

Volgens Carter klinkt er namelijk wel continu dat de weerbaarheid beter moet, maar er moet volgens hem ook wel iets gebeuren. „Dat vind ik namelijk een ding in deze tijd. Den Haag roept dat jongeren weerbaarder moeten zijn, maar dan zou de politiek daar wat mee moeten doen. Ik ben zelf voorstander van een weerbaarheidsprogramma op school. Bestaande uit theorie en praktische vaardigheden die je kunt toepassen. Daarmee krijg je een stressbestendiger individu en samenleving. Ze mogen me in Den Haag daarvoor bellen”, lacht Carter.

Hij vervolgt: „Ik geloof dat weerbaarheid een belangrijk onderdeel is van mentale kracht. En ook veel mensen, ouders, onderwijzers geloven dat het een onderdeel zou moeten zijn van het curriculum. Herken je een probleem? Dan moet je je genoodzaakt voelen om er iets mee te doen. Ik zie het probleem en ik raap het op. Ik schrijf er een boek over, geef lezingen op scholen en verschijn ermee op televisie. Om zo op een brede manier de weerbaarheid te versterken.”

Dus sloeg Carter de handen ineen met zijn collega De Vries. „In de basis kennen Derek en ik elkaar van dezelfde eenheid, de luchtmobiele brigade. Hij kwam later bij de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten (BSB) en ik kwam bij de commandotroepen. Zijn ervaring met beveiliging en je bewust zijn van veiligheid, legt hij in het boek uit. Mijn expertise ligt meer bij de psychologische kant van overleven.”

In de laatste fase van zijn commando-tijd begint Carter nog aan een studie toegepaste psychologie. „Voor mijn eerste tentamen moest ik toen nog blokken terwijl ik op missie was in het buitenland. En dat tentamen haalde ik. Ik heb mijn propedeuse gehaald, maar doordat ik stopte bij defensie en een andere kant opging, stopte ik ook met studeren. Maar daar lag wel de basis voor mijn eerste boek. De combinatie van mijn ervaring als commando en psychologie.”

Stel, je wilt weerbaarder zijn? In eventuele noodsituaties, maar bijvoorbeeld ook in je persoonlijke leven. Wat moet je dan vooral niet doen? „Eigenlijk moet je je niet altijd veilig wanen. Oftewel: denken dat jou nooit iets overkomt. Hoewel dat ook een ingebouwd copingmechanisme is bij de mens. Dat je er vanuit gaat dat de krakkemikkige boot op Bali niet zinkt, je geen ongeluk krijgt of dat je denkt dat jij nooit een lawine meemaakt in de bergen. Maar dat soort dingen gebeuren wel. Waan jezelf niet veilig, maar zorg aan de andere kant ook dat je niet paranoïde wordt. Zoek daarin naar balans.”

Volgens Carter kun je als mens leren je stressbarrière te verhogen. En ja, dat maakt een mens ook weerbaarder. „Je kunt het trainen. Dat betekent dat je jezelf moet blootstellen aan stress of aan wat jou stress geeft. Dan kun je namelijk groeien. En nee, je moet jezelf niet continu blootstellen aan stress. Dan ligt namelijk een burn-out op de loer of wordt stress giftig. Dat noem je de stressparadox: ‘Stress is de architect van kracht en de vernietiger van het leven’. Het hangt namelijk af van of je herstel toestaat. Als je namelijk niet weet hoe je moet herstellen, krijg je een ophoping van stress en verzwakt het systeem. In de natuur is dat ook zo.”

Hij vervolgt: „Binnen de psychologie leer je angst beheersen, door blootstelling en stresszorg te doen, zodat je ermee leert omgaan. Dat leren we als mensen niet en het is lastig om dat te leren zonder begeleiding of coaching. Dat kan overigens wel, alleen het proces duurt iets langer. Ik heb ook veel geleerd zonder die specifieke begeleiding. Ik was een jongen van 20 die stressvolle situaties, zoals parachutespringen, simpelweg moest ondergaan. Dat vond ik in het begin behoorlijk angstaanjagend. Dan klopte mijn hart in mijn nek en borst en voelde ik de spanning in mijn lichaam. Maar hoe vaker je het doet, hoe vrijer je wordt en leert je val te beïnvloeden. Totdat je het zelfs leuk gaat vinden. Waardoor je beter geconditioneerd raakt.”

En in hoeverre is de veteraan zelf voorbereid op eventuele noodsituaties? „Onder mom van: Practice what you preach, moeten bepaalde dingen wel kloppen. Derek en ik hebben samen een noodpakket opgesteld als alternatief voor de rotzooi die in omloop is. En in mijn eigen schuur heb ik een extra verdieping waar ik spullen heb staan ter voorbereiding. Daar staat water en voeding voor 72 uur voor mijn gezin. Dat is 4 liter water per persoon, per dag en voeding voor drie dagen (ontbijt, lunch en avondeten). Daarvoor staat er blikvoer, lang houdbare producten en gevriesdroogde zakken, die militairen en astronauten eten. Die 4 liter water is ook bedoeld voor hygiëne, wassen, koken, thee of koffie. Eigenlijk de basis om een dag door te kunnen komen. Daar heb ik natuurlijk wel over nagedacht.”

Carter hoopt dat hun boek een leidraad kan zijn in een onzekere wereld. „Het is tijd én nodig om te investeren in onze eigen schokbestendigheid. Voor sommigen is ons boek een eye opener, voor anderen een aanvulling op wat zij al wisten, wat dit onderwerp betreft. Laten we onszelf weerbaar maken, zonder te verzanden in allerlei worst-case scenarios.”

Volgens artsen Mariëlle en Fieke kun je veel ongevallen bij kinderen voorkomen, ze leggen uit hoe je dat doet met EHBO-kennis

Volgens geluksonderzoeker kunnen we niet constant gelukkig zijn: ‘Maar je kunt geluk op bepaalde manieren wel vergroten’