Uluslararası Finans Politikası | Vergisiz Dijital Şirketler

BM Vergi Çerçeve Sözleşmesi, Birleşmiş Milletler himayesinde büyük şirketlerin vergi kaçırma sorununu ele almak üzere ilk küresel anlaşmayı oluşturmayı amaçlıyor. Afrika devletleri ve uluslararası sivil toplumun teşvikiyle, müzakerelerin ilk iki turu Ağustos ayında gerçekleşti. Görüşmeler bu Pazartesi Kenya'nın başkentinde yeniden başlıyor. 19 Kasım'a kadar müzakerelere 193 ülkenin katılması planlanıyor; yalnızca Amerika Birleşik Devletleri katılmıyor. Anlaşmanın temel unsurları arasında küresel kurumlar vergisi, bilişim şirketleri için dijital vergi ve süper zenginlere vergi yer alıyor. Zaman çizelgesi, anlaşmanın Mart 2027'ye kadar sonuçlandırılmasını hedefliyor.

BM'nin şirketlerin gücünü sınırlayıp sınırlayamayacağı henüz belli değil. Ancak "güç", yalnızca BM düzeyinde değil, aynı zamanda sol çevrelerin ötesinde ekonomi alanında da merkezi bir konu haline geliyor. Son zamanlarda, üç önde gelen liberal ekonomist, Frankfurter Allgemeine Zeitung'da (FAZ) ABD dijital şirketlerini eleştirdi: Talebi yoğunlaştırıyor, standartları şekillendiriyor ve Google, Facebook ve benzeri platformların kullanıcılarının akıllı telefonlarında aldıkları bilgileri belirliyorlar. Lars Feld ve meslektaşları, şirketlerin "pazar güçlerinin" rekabeti engellediğini ve şirket yöneticilerinin siyasi güce özel erişim sağladığını yazıyor. Bu da demokratik süreçleri tehlikeye atıyor ve vergi gelirlerini azaltıyor.

Ve bu miktar oldukça önemli: Büyük ABD şirketlerinin vergi kaçırması, yalnızca son altı yılda eyaletlere 492 milyar dolara mal oldu. Bu, Nairobi müzakereleriyle bağlantılı olarak çeşitli kuruluşlar tarafından yayınlanan "Vergi Adaletinin Durumu" raporuna göre. Bu ekstra kârlar, esas olarak "tek taraflı ayrıcalıklı muamele"den kaynaklanıyor.

"Bu tarihi bir fırsat ve uluslararası vergi iş birliğinin yeni bir döneminin başlangıcıdır."

Karl-Martin Hentschel Attac

Sınır ötesi faaliyet gösteren şirketler, ulusal ve uluslararası düzenlemelerin işlerine yaraması nedeniyle genellikle vergilerden kaçınmayı kolay bulurlar. Bu, bireysel ülkelerin vergi indirimi yoluyla uluslararası faaliyet gösteren şirketleri çekmeye çalışmasıyla mümkün olmuştur. İrlanda hâlâ böyle bir ülkedir: 2021/22 yıllık raporuna göre, Microsoft tek başına İrlanda vergilerini (muhtemelen bağlı ortaklıkların tasfiyesinden elde edilen vergisiz gelirler yoluyla) yaklaşık 2 milyar avro azalttı. ABD'nin %10,5'lik asgari kurumlar vergisi oranına rağmen, Redmond merkezli yazılım devi grup genelinde yalnızca %7,2'lik bir vergi oranıyla kaldı. Örneğin, tüm çalışanların yaklaşık %2'si Alman bağlı ortaklıklarında çalışıyor, ancak küresel kârların yalnızca %0,5'i orada kaydediliyor. Avrupa Parlamentosu'ndaki Sol Grup tarafından görevlendirilen Vergi Adaleti Ağı'nın hesaplamalarına göre, Microsoft bu yüzyılda yaklaşık 300 milyar ABD dolarını İrlanda gibi vergi cennetlerine aktardı; bu da toplam kârının neredeyse yarısına denk geliyor.

Öte yandan Alphabet (Google), kârının çoğunu artık Amerika Birleşik Devletleri'nde muhasebeleştiriyor. Bu mantıklı çünkü ABD cazip bir "lisanslama kutusu" sistemi sunuyor. Google, reklam geliri ve Avrupa ve Asya'dan gelen bulut hizmetleri ücretleri gibi maddi olmayan işletmelerden elde ettiği kârları, gerçek mal satışlarından ödenecek vergi oranından daha düşük bir vergi oranına tabi olan bu yapıya aktarıyor. Dijital şirketler, internet platformları ve Amazon gibi bulut sağlayıcıları bu sistemin başlıca kullanıcıları.

Avrupalı ​​şirketler de vergi yasalarının karmaşık yapısından faydalanıyor. Araştırmaya göre, inceleme altındaki ABD'li teknoloji devleri kadar kârlı olduğu düşünülen Amsterdam merkezli seyahat platformu Booking.com, kârının neredeyse tamamını Hollanda'ya aktarıyor. Şirket, yenilikçi "Kutu Vergisi" uygulamasını kullanarak 2010 ile 2022 yılları arasında dünya çapında yaklaşık 2,8 milyar avro vergiden kaçınabildi. Fransız ve İtalyan yetkililer, Booking.com'u kârlarını haksız yere Hollanda'ya aktarmak ve katma değer vergisinden kaçınmakla suçluyor.

Tax Justice Network'ten Christoph Trautvetter, "Tahminlerimize göre Almanya'daki en büyük ve en kârlı ABD şirketleri, burada elde ettikleri kâr üzerinden yalnızca %3 vergi ödemeye devam ediyor," diyor. Bu durum, çokuluslu şirketlerin damping uygulamalarını sınırlamak için geniş kapsamlı bir küresel ittifakın gerekliliğini açıkça ortaya koyuyor.

Uluslararası vergi hukukunu uyumlu hale getirmek için OECD, yıllar süren hazırlık çalışmalarının ardından 2024 yılında tüm büyük şirketler için %15'lik küresel asgari kurumlar vergisi uygulanmasına karar verdi. Ancak, AB ve diğer bazı ülkeler kuralları çoktan uygulamaya koymuş olsa da, Çin ve Hindistan gibi büyük ekonomiler tereddütlü davranıyor veya ABD gibi özel düzenlemeler uygulamaya çalışıyor. Mannheim'daki Leibniz Avrupa Ekonomik Araştırma Merkezi'nden Johannes Gaul, "Uluslararası koordinasyon olmadan asgari verginin başarısız olma tehlikesiyle karşı karşıya" uyarısında bulunuyor. "Asimetrik bir sistemde", Avrupalı ​​şirketler rekabet açısından dezavantajlı olacak ve daha yüksek vergiler ödemek zorunda kalacaktı. Gaul, "Bu durum yatırım kararlarını etkileyebilir ve uzun vadede şirketlerin yer değiştirmesine yol açabilir" diye öngörüyor.

Bu nedenle, STK'lar da bu tür konuların artık daha geniş bir ölçekte tartışılıyor olmasından memnuniyet duyuyor: Attac'ın vergi uzmanı Karl-Martin Hentschel, "Uluslararası vergi politikası ilk kez zengin OECD ülkelerinin münhasır çevrelerinde değil, Birleşmiş Milletler komitesi tarafından müzakere ediliyor," diyor. "Bu, tarihi bir fırsat ve herkesin faydalanacağı yeni bir uluslararası vergi iş birliği döneminin başlangıcı."