Kai Wegner stopt benoeming moslimactivist: hoe het schandaal kon ontstaan

Het was een zeldzaam schandaal. De poging van SPD-senator Cansel Kiziltepe om eenzijdig en zonder overleg een contactpersoon in de Senaat voor anti-moslimracisme aan te stellen, mislukte voor het eerst vanwege de CDU-meerderheid in de Senaat. Uiteindelijk riep regerend burgemeester Kai Wegner (CDU) Kiziltepe terug. Een vrij unieke gebeurtenis. Maar de vraag blijft: wat voor soort functie is dit eigenlijk? En wie is de persoon die het eigenlijk had moeten bekleden – en dat vervolgens niet mocht?

Tijdens de persconferentie na de Senaatsvergadering op dinsdag legde Wegners perswoordvoerder Christine Richter uit waarom de CDU de benoeming van een contactpersoon in de Senaat voor anti-moslimracisme heeft afgewezen. Richter verwees naar een vooraanstaande commissie van deskundigen van het Berlijnse Huis van Afgevaardigden die "waardevol werk" verricht op dit gebied. Het doel is om verdere maatregelen te ontwikkelen en voor te stellen tegen antisemitisme, racisme, islamofobie en alle vormen van discriminatie. Richter zei dat ze niet op de resultaten willen vooruitlopen.

Voorzitter van de Duits-Israëlische Vereniging: Valse balans in kwestie van islamofobie

Ironisch genoeg wordt de deskundigencommissie beschouwd als het politieke geesteskind van SPD-fractieleider Raed Saleh, die onder andere werd ingesteld als reactie op de Hamas-aanval op Israël in september 2023 en de daaropvolgende Israëlische aanval op de Gazastrook. Was Kiziltepe van plan het werk van Salehs commissie te onderwaarderen door de functie te vervullen? In ieder geval had Saleh geen voorkennis van de benoeming, zo werd dinsdagavond gemeld.

Maar dat is lang niet de enige open vraag over de spectaculair mislukte benoeming. Voor Volker Beck, voormalig lid van de Groene Partij in de Bondsdag en voorzitter van de Duits-Israëlische Vereniging, is de term "anti-islamitisch racisme" op zichzelf al problematisch, zegt hij. "Het is een strijdkreet die de situatie nauwelijks verheldert." Het lijdt geen twijfel dat islamofobie en racisme maatschappelijke problemen zijn die bestreden moeten worden. Deze problemen liggen elders, zegt Beck.

In een interview met de Berliner Zeitung bekritiseerde Beck de onevenwichtigheid in de aanstelling van contactpersonen voor de deelstaat Berlijn. Hij legde uit dat er naast een contactpersoon voor antisemitisme nu ook een contactpersoon voor anti-moslimracisme zou moeten zijn. Beck voegde er echter aan toe dat de onderwerpen "niet hetzelfde zijn in hun semantiek of in hun feitelijke uitingen, maar eerder heel verschillend."

Beck verwijst naar cijfers, gegevens en feiten van het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken. In 2023 had in totaal 74,01 procent (in absolute aantallen: 5.554) van de misdrijven tegen zogenaamde religieuze vertegenwoordigers een antisemitische achtergrond, terwijl 22,37 procent (in totaal 1.679 gevallen) als "islamofoob" werd aangemerkt. Ter vergelijking: in Duitsland is ongeveer 0,1 tot 0,3 procent van de bevolking Joods, terwijl 6,4 tot 6,7 procent moslim is. Dit betekent dat Joden relatief significant vaker slachtoffer zijn van religieus gemotiveerde misdrijven dan moslims.

De vraag blijft wie ze is. Over Kiziltepes kandidaat, Yücel Meheroğlu, is vrijwel niets bekend. Volgens een korte biografie van de Senaatsadministratie van Kiziltepe heeft de 41-jarige een doctoraat in onderzoek naar racisme en vooroordelen. Recentelijk werkte ze als onderzoeksmedewerker bij het federale kantoor van het Meld- en Informatiecentrum voor Antizigeuners (MIA). Daar waren haar verantwoordelijkheden onder meer het registreren en analyseren van racistische incidenten, het monitoren ervan en het adviseren van de betrokkenen.

Meheroğlu studeerde Turkse studies, geschiedenis en Duitse studies aan de Universiteit van Hamburg. Ze promoveerde aan het Centrum voor Antisemitismeonderzoek (ZfA) van de Technische Universiteit Berlijn.

Alleen al de vermelding van het ZfA is in deze context reden om de wenkbrauwen te doen fronsen. Het Centrum voor Antisemitisme speelt immers een sleutelrol in het al jaren verhitte debat over de grenzen tussen acceptabele kritiek op de Israëlische regering en meer of minder flagrante delegitimering van Israël of regelrecht antisemitisme.

Zo beschuldigen functionarissen van het American Jewish Committee het Center for the Study of Islam er al jaren van moslimantisemitisme in zijn werk te verwaarlozen. Bovendien werkte ZfA-directeur Stefanie Schüler-Springorum in 2020 mee aan een zogenaamd pleidooi waarin de BDS-resolutie van de Bondsdag werd bekritiseerd. De resolutie bestempelt het BDS-initiatief in Duitsland als antisemitisch en anti-Israëlisch. BDS staat voor "boycot, desinvestering en sancties".

Hete aardappel: Nancy Faeser moest rapport over islamofobie intrekken

Hoe moeilijk het soms is om met de term 'moslimofobie' om te gaan, bleek vorig jaar, toen de toenmalige federale minister van Binnenlandse Zaken, Nancy Faeser (SPD), gedwongen werd een rapport van de Onafhankelijke Deskundigengroep Islamofobie (UEM) in te trekken.

De reden: In het rapport worden onder andere de mede-redacteur van de blog “Die Achse des Guten” (De As van het Goede), Henryk M. Broder, het CDU-lid van de Bondsdag Christoph de Vries en de blogger en islamisme-expert Sigrid Herrmann (SPD) met naam en toenaam genoemd, waarmee ze in de context van “moslimvijandigheid” worden geplaatst.

Broder spande aanvankelijk een rechtszaak aan tegen zijn vermelding en won. In zijn uitspraak beval de Hogere Administratieve Rechtbank Berlijn-Brandenburg het ministerie te stoppen met het publiceren van de passages over hem, omdat deze volgens hem zijn persoonlijke rechten schonden.

De rechtbank bekritiseerde vooral het feit dat de studie geïnterpreteerd kon worden als een officiële verklaring van de federale overheid. Het ministerie van Binnenlandse Zaken was verplicht tot terughoudendheid, objectiviteit, evenwicht en "constitutionele afstand". Faeser werd uiteindelijk gedwongen het rapport te schrappen. Tot nu toe is er geen verdere poging gedaan om het te publiceren.