Kinderontvoering met ernstige gevolgen

Minderjarigen, ongehuwden, weduwen en weduwen: er waren vele redenen waarom vrouwen enkele decennia geleden het recht en de mogelijkheid werd ontzegd om hun eigen kinderen op te voeden. Seks was toen nog een taboeonderwerp en abortus was niet mogelijk – maar adopties wel, vanaf 1956. Daardoor belandden vooral tienerzwangerschappen in moeder-kindgezinnen. De jonge vrouwen werden daar door hun familie naartoe gebracht, vaak met steun van de kerk, voordat een zwangerschap al te duidelijk zichtbaar werd.

Ze bleven daar tot de bevalling, die vaak bruut was. Het onderlichaam werd bedekt met een laken en de baby werd direct na de geboorte weggedragen. De jonge moeders mochten hun baby's niet vasthouden of borstvoeding geven. Velen wisten niet eens of ze een jongen of een meisje hadden gebaard. Dit was bedoeld om te voorkomen dat er naar het kind gezocht zou worden. Daarna werden de kinderen ondergebracht bij adoptiegezinnen.

Een van de getroffen vrouwen is Will van Sebille. In 1967 was ze 17 jaar oud en raakte ze zwanger. Uit angst voor sociale uitsluiting wendden haar ouders zich tot de katholieke 'Moederhulp'. Van Sebille werd naar een tehuis voor ongehuwde moeders gebracht, in de volksmond bekend als het 'Tehuis voor Gevallen Meisjes'. Ze herinnert zich de andere jonge vrouwen daar: geïsoleerd en volledig overweldigd door de situatie.

Van Sebille bevalt van haar baby en wordt vervolgens naar huis gestuurd. Verwacht wordt dat ze haar normale leven kan voortzetten. Niemand bekommert zich om haar emotionele toestand of zelfs maar om haar wensen. In de jaren negentig waagt de vrouw zich eindelijk aan de publieke belangstelling. Ze werkt mee aan de televisiedocumentaire "In All Silence", waarin ze met een cameraploeg het toenmalige moeder-kindhuis bezoekt. Ze was medeauteur van het boek "Gone Away, Place Gone" en richtte de stichting "De Afstandsmoeder" op voor biologische moeders die van hun kinderen gescheiden zijn.

Pas in 2016 werd de eerste wetenschappelijke studie naar 'moeders op afstand' uitgevoerd aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Volgens de studie waren meer dan 15.000 vrouwen in Nederland getroffen . Drie jaar later volgde een tweede studie, met onder meer een meldpunt voor getroffen ouders en kinderen. De studie onderzocht met name de betrokkenheid van verschillende organisaties en de rol van de overheid.

In 2020 kwamen in de Nederlandse media ernstige tekortkomingen aan het licht. Zo werden personen uit de dossiers zonder waarschuwing benaderd en geïnterviewd, onder meer door een organisatie die eerder bij de adopties betrokken was. De overheid heeft inmiddels ernstige fouten in het onderzoek erkend en correcties doorgevoerd.

In juni 2020 spande Trudy Scheele-Gertsen een rechtszaak aan tegen de Nederlandse overheid wegens de onrechtmatige overbrenging van haar kind. Haar rechtszaak werd in 2022 afgewezen, maar ze ging in beroep. Ook "Afstandskinder", inmiddels volwassen, hebben de strijd om opheldering opgepakt. Velen begonnen pas na het overlijden van hun adoptieouders met zoeken naar hun biologische moeder .

Het rapport "Damage Through Shame" werd gepubliceerd in juni 2025. Een onafhankelijke commissie heeft drie jaar lang zo'n 300 interviews gehouden met slachtoffers – moeders, kinderen, vaders en adoptieouders – en talloze dossiers bestudeerd. Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, de Universiteit Maastricht en het Atria Vrouweninstituut waren betrokken bij de deelprojecten.

Volgens het rapport was de beslissing om af te zien van kinderen vaak te wijten aan familiedruk, waarbij buitenechtelijke zwangerschappen als een schande werden beschouwd. Ook institutionele en psychiatrische beperkingen speelden een rol – met ernstige gevolgen die tot op de dag van vandaag voortduren. Tot nu toe is het leed alleen op papier erkend. En in maart 2025 oordeelde het Hof Den Haag dat de zaken van de Afstandsmoeders verjaard waren. Excuses van de overheid, mogelijkheden voor inzage in de dossiers of schadevergoeding zijn momenteel niet in zicht.