Migratieovereenkomst | Migratieverdediging: Escalatie in het Engelse Kanaal

Frankrijk en Groot-Brittannië zoeken naar nieuwe manieren om het steeds toenemende aantal migranten per boot over het Kanaal tegen te gaan. Alleen al in de eerste zes maanden van 2025 staken meer dan 20.000 mensen de grens over – ongeveer 50 procent meer dan in dezelfde periode vorig jaar. De kwestie van kleine boten is dan ook een centraal thema tijdens het driedaagse staatsbezoek van Emmanuel Macron aan het Verenigd Koninkrijk. Dinsdag ontmoette de Franse president premier Keir Starmer voor bilaterale gesprekken in Downing Street, en donderdag staat er een conferentie gepland.

Een van de besproken onderwerpen is een terugnameovereenkomst voor mensen die de Europese Unie zonder papieren naar het Verenigd Koninkrijk hebben verlaten. De focus ligt echter op nieuwe operationele maatregelen langs de Franse kust. Dit komt door een strategiewijziging die de afgelopen maanden al zichtbaar is geworden: Franse troepen houden boten steeds vaker aan, zelfs nadat ze al te water zijn gelaten. Volgens de huidige wetgeving is dit illegaal – politie of gendarmerie mogen alleen ingrijpen totdat de boten te water zijn gelaten.

Volgens het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken krijgen gendarmerie-eenheden in de toekomst de bevoegdheid om boten tot 300 meter van de kust "actief tegen te houden", wat betekent dat ze aan boord gaan of onbruikbaar worden gemaakt. Een dergelijk decreet wordt in juli verwacht. Hoewel de Britse kant toegeeft dat deze operaties "operationeel en juridisch complex" zijn, is de politieke koers duidelijk: de nieuwe aanpak wordt gezien als cruciaal voor de "bestrijding van migratie".

De Britse tabloids gaan nog een stap verder en berichten over vermeende nieuwe methoden van de Franse politie: volgens berichten onderzoeken agenten het gebruik van netten in ondiep water om scheepsschroeven te blokkeren en vertrek te voorkomen – soms zelfs van jetski's. Dit is nog niet bevestigd door de Britse of Franse autoriteiten. Een soortgelijk idee werd al in 2022 besproken onder de toenmalige Britse minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel, maar werd al snel verworpen vanwege juridische bezwaren.

Burgerlijke reddingsorganisaties op zee en zelfs politievakbonden waarschuwen dat de nieuwe plannen van de twee regeringen mensenlevens in gevaar brengen. De Franse hulporganisatie Utopia 56 documenteerde in juni een geval waarbij een "kleine boot" in ondiep water werd vastgehouden. Volgens een BBC-verslag vond er vrijdag een soortgelijk en gevaarlijk incident plaats in de buurt van Boulogne, toen de Franse politie niet ver van het strand een rubberboot opensneed, terwijl de passagiers al onderweg waren naar de overkant van het Kanaal. De Britse minister van Binnenlandse Zaken, Yvette Cooper, prees vervolgens nadrukkelijk de "belangrijke nieuwe tactieken" van Frankrijk.

De dood van Djumaa al-Hasan laat de gevolgen zien van hard optreden tegen vertrekkende boten. De 27-jarige Syriër verdronk tijdens een politieactie op het Aa-kanaal in Gravelines in de nacht van 3 maart 2024. Zijn zaak was het onderwerp van een jaar lang onderzoek door het online magazine "The New Arab", het Franse mediaproject "Disclose", de Franse NGO Index en de onderzoeksgroep "Liminal".

Volgens het onderzoek probeerden Franse autoriteiten traangas te gebruiken om te voorkomen dat een groep vluchtelingen aan boord van een rubberboot stapte. Jumaa raakte bekneld tussen een zijrivier van het Kanaal en de politie en sprong uiteindelijk in paniek in het water. Hij verdronk onmiddellijk. De politie was in zicht, maar bood geen hulp. Getuigen melden dat andere hulpdiensten ook niet reageerden, ondanks tips van migranten en een daaropvolgende noodoproep. De brandweer werd te laat en op de verkeerde locatie ingezet. Jumaa's lichaam werd pas 16 dagen later bij toeval gevonden.

Het onderzoek richt zich niet op het schijnbare gebrek aan hulp, maar primair op vermoedelijke "smokkelaars". Deze zogenaamde "bootbestuurders" zijn meestal migranten zelf die de oversteek "verdienen" door hun inspanningen, bijvoorbeeld door de rubberboot op te blazen of reddingsvesten uit te delen. In Frankrijk kunnen ze sinds 2024 worden aangeklaagd voor dood door schuld – aldus "The New Arab", met een gevangenisstraf tot 20 jaar en een boete van € 1,5 miljoen. De aanklacht in deze zaken is deelname aan een criminele organisatie met de dood tot gevolg.

Jumaa al-Hasan was 27 jaar oud. Hij had twee broers verloren in Syrië en werkte in verschillende landen om zijn gezin te onderhouden. Nadat hij via Algerije en Spanje was gevlucht, wilde hij naar Groot-Brittannië om te studeren – en misschien ooit terugkeren naar Syrië. In plaats daarvan stierf hij in Franse wateren onder het waakzame oog van de politie, een scène die binnenkort onder de wet zou kunnen vallen.